Yüzyıllar boyunca insanlar büyük depremler öncesi garip olaylar gözlemlediklerini söylerler. Bunlardan biri de tepe ve dağ zirvelerinden yayılan ışıklardır. Bu bildirimler ilk önceleri çoğu bilim insanı tarafından görmezden geliniyordu, çünkü bu tür olaylar bilimsel olmayan teorilerle birlikte anılıyordu. Örneğin, bu ışıkları bildiren bazı kimseler bunların UFO’lar tarafından üretildiğini iddia ediyorlardı. Muhtemelen de bu sebeple depremler öncesi gizemli ışıklar meselesi fazlaca araştırılmıyordu.
Fakat bu garip ışıklar ne halüsinasyon ne de bir uzaylı tarafından oluşturulmuş değil. Bu deprem ışıkları gerçek bir olaydır ama elbette ki UFO’lar tarafından oluşturulan bir şey değil. Seismological Research Letters dergisinde bir çalışması yayınlanan Quebec Doğal Kaynaklar Bakanlığı’ndan bir jeolog olan Robert Thériault gibi araştırmacılar bu deprem ışıklarını bilimsel olarak açıklamaya çalışıyorlar.
Thériault ve çalışma arkadaşları 1600 yılında beri görüldüğü söylenen bu deprem ışıklarının birbirleri ile olan garip benzerliklerini buldular. Toplam 65 ışık görülmesinden 63’ünün dikey fay hatları boyunca oluştuklarını belirlediler. Araştırmacılar bu faylar boyunca birbirine karşı hareket eden kayaların oluşturduğu baskının elektrik yüklerini oluşturduğunu öne sürdüler. Yapılan araştırmaya göre, bu elektrik yükleri de yerin altından fay hatları boyunca yukarı hareket ederek atmosfer ile etkileşmesi sonucu bu deprem ışıklarını oluşturabilir.
Bir deprem baskısı kayalara çarptığında, deprem kimyasal bağları kırarak pozitif elektrik yükü olan deşikleri oluşturur. Bu deşikler yerin altından yüzeye fay boyunca dikey bir şekilde akabilir, bu da yerel güçlü elektrik alanları tetikler ve ışık üretilmiş olur. Böyle deşiklerin varlığı 2003 yılında araştırmacı Friedemann Freund tarafından öne sürülmüştü. Freund’a göre “normal koşullar altında bu deşikler uykuda ama depremler sırasında bu pozitif yüklü parçacıklar uyanıyor, sonra kayalar ışıldamaya ve kızıllaşmaya başlıyor” şeklinde makalesinde bu durumu açıklamış.
Bu incelenen 65 ışık görülme olaylarından birkaçı da Nature’daki bir haberde bahsediliyor.
Peruvian kıyısında 2007 yılının Ağustos ayında deniz sallanmaya başlamadan birkaç dakika kadar öncesinde bir balıkçı gökyüzünün mor rengine döndüğünü yetkililere bildirmiş. Diğer bir olay ise, 1911 yılının Kasım ayında Almanya Ebingen yakınlarında bir kadın deprem başlamadan önce “yılan gibi” yer boyunca hareketli ışımaların olduğunu bildirdiği şeklinde.
Deprem ışıklarının incelenmesinde bir başka sebep daha var, bu da ileride deprem ışıklarının erken deprem uyarısı olarak kullanılabilme ihtimali. En azından bu ışıkları yaklaşan deprem konusunda insanları uyarabilir. Çünkü 2009 yılının Nisan ayında İtalya’da gerçekleşen bir depremden iki saat önce bir adamın sabahın erken saatlerinde evin mutfağına yansıyan beyaz ışıkları görünce, ailesini evden çıkarıyor ve daha sonra büyük bir deprem gerçekleşmiş oluyor. Bu bilgilerin kaynağı ise Nature.
Bu haberde deprem ışıklarının oluşma mekanizmaları ile ilgili sadece söz konusu bir mekanizmadan bahsedildi ama bilim insanlarının başka hipotezleri de var. Örneğin kuartzdan oluşan kayaların tektonik hareketleri ile piezoelektrik etki ile oluşan şiddetli elektrik alanları ya da fayların açısıyla ilgili olan deprem ışığının üretilmesi gibi. Bu konu araştırılmaya değer bir konu olarak bazı bilim insanlarının ilgisini çekiyor gibi. Depremler konusunda böylesine garip ışıkların erken bir uyarı niteliği taşıyabileceğini bu haberimizde görmüş oluyoruz.
Gökhan Atmaca, MSc. twitter.com/kuarkatmaca
Kaynaklar:
- http://www.popsci.com/article/science/why-strange-lights-sometimes-precede-earthquakes
- http://en.wikipedia.org/wiki/Earthquake_light
