Uzay neden sessiz?
Işık dalgalarından farklı olarak ses dalgaları bir vakum boyunca yayılamaz. Bu nedenle uzay sessizdir. Uzay boyunca giden roketler hiç ses yapmazlar.
Bilim kurgu filmlerinde, uzay gemilerinin her zaman ekranda sıçradıklarında büyük bir vınlama sesi yaptıklarını görmüşsünüzdür. Savaş sahneleri sırasında yok edilen düşman uzay gemileri parıldayan bir ışık ve sesle patlarlar.
Sinemaseverler için bu vınlama sesleri tatmin edici olabilir ama bunlar bilimsel olarak yanlıştır. Gerçekte, uzayda seslerin olması mümkün değildir. Uzaydaki bu sessizliği anlamak için öncelikle sesin ne olduğunu anlamak gerekir.
Ses Nedir?
Slinky-spiral oyuncağı.
Ses için en iyi örneklerden biri slinky ya da bizim deyimimizle spiral oyuncağı olacaktır. Bu oyuncağı elinizde yere doğru durmasını sağlayalım. Birkaç kez hızlı bir şekilde elimizi yukarı aşağı hareket ettirelim. Bu spiral üzerinden dalga hareketini izleyin. Spiral oyuncağında birbirinden ayrı tellerin olduğu yerlerin tellerin birbirleriyle daha uzak olan yerlere göre nasıl daha fazla sıkıştığına dikkat edin. Elinizin hareketi spiral oyuncağı üzerinde bir sıkıştırma dalgası oluşturdu. Bu sıkıştırma dalgasının da oyuncak üzerindeki yayılmasına bakın, birbirinden ayrı teller salınır ama bu teller oyuncak boyunca gitmez.
Bir ses dalgası bir sıkıştırma dalgasına benzerdir. Aynı zamanda da boyuna dalga olarak da adlandırılmaktadır. Ses ortamdaki sıkıştırma dalgaları vasıtasıyla bir ortam aracılığıyla hareket eder. Bir gaz veya sıvıda, moleküller sıra ile birlikte sıkışırlar ve genişlerler. Aslında ses dalgası sıvı veya gazın içinde dolaşır. Bir spiral oyuncağında hareket eden bir sıkıştırma dalgasında olduğu gibi, birbirinden ayrı bu moleküller ileri-geri salınırlar – bunlar birlikte sıkıştıkça ve genişledikçe. Bu moleküller sıvı veya gaz boyunca hareketlenen dalgalar gibi hareket etmezler ama.
Ses bir katıda da yayılabilir, ama bu biraz daha karmaşıktır. Katılarda ses dalgaları sıkıştırma dalgaları veya enine dalgalar adı verilen başka bir tür dalgalar olabilir.
Vakumda Ses Yayılmaz
Ses noktaları ile ilgili önemli nokta ses dalgalarının bir tür ortam boyunca hareket edebiliyor olmasıdır. Ortam içindeki bireysel atomlar veya moleküller ses dalgasının yayılması için titreşirler.
Eğer bir ortam yoksa, orada titreşen ve ses dalgasını yayabilecek atom veya moleküller de yoktur. Ortam gaz, sıvı, katı veya plazma olabilir. Plazma da biliyorsunuz atomlardan “kaçmış” olan elektronlardan oluşan sıcak bir gazdır. Dolayısıyla ses dalgalarının yayılması için bir ortam olmalıdır.
Bu nedenle, ses dalgaları bir vakumu geçemezler.
Uzayda Ses Neden Yayılmaz?
Uzay mükemmele yakın bir vakumdur, boşluktur. Bir vakum boyunca ses dalgaları geçemediği için uzayda da ses olmaz. Uzay sessizdir.
Bir uzay mekiğini fırlatma sırasında roket hâlâ Dünya atmosferinde ise çok yüksek gürültüye sahiptir. Ancak bir kere uzay mekiği uzaya ulaşırsa, sessizliğe karışacaktır.
Evrenin bir ucundan başka bir ucuna sıçrayan bir yıldız gemisi de olsa uzay bu gemiyi mükemmel bir şekilde sessiz yapar. Eğer bu yıldız gemisi bir uzay savaşında yok edilirse, güvenli bir uzaklıktan görülen şiddetli bir patlama da ürkütücü bir şekilde sessiz olacaktır.
Süpernovalar tüm yıldızların Güneş‘in bir yılda saldığı kadar bir enerjiyi bıraktıkları şiddetli patlamalardır. Astronomlar bu yıldız patlamalarından gelen ışığı gözlerler ama onları asla duymazlar. Işık dalgaları uzay boyunca yayılırlar. Ses dalgaları ise yayılamazlar.
Sesin uzay boyunca yayılamayacağı bilimsel bir gerçek olmasına karşın Hollywood filmleri vınlayan uzay gemilerini ekranda göstermeye devam ediyorlar. Hollywood bilim kurgu filmleri genellikle bunu ve diğer bilimsel olarak yanlış şeyleri yapıyorlar. Yine de bir bilim kurgu filmi izlerken yanlış bilimin farkında olup arkaya yaslanın ve eğlenin.
Gökhan Atmaca, MSc. twitter.com/kuarkatmaca | facebook.com/anadoluca
Kaynak:
http://suite101.com/a/why-there-are-no-sounds-in-space-a354028
