Güneş’e en yakın gezegen olan Merkür, Güneş’ten yaklaşık 58 milyon kilometre uzaktadır ve Güneş Sistemimizden Güneş’in etrafında dönen sekiz gezegenin en küçüğüdür. Güneş’e en yakın gezegen olması sebebiyle de Güneş’in yörüngesinde dönen diğer gezegenlerden de en hızlısıdır. Muhtemelen hiç uydusunun olmamasını yine Güneş’e en yakın gezegen olmasına bağlayabiliriz.
Merkür.
Credit: NASA/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Carnegie Institution of Washington
Bu Güneş’in en yakın komşusu Merkür ismini nasıl aldı? Romalılar Dünya üzerindeki herşeyden sorumlu olan tanrı ve tanrıçalara inanıyorlardı. Onlar için tanrılarından gelen haberci anlamına gelen Merkür ismi ile bu gezegen adlandırılmıştır. Roma mitolojisinde Merkür’ü bir yerden bir yere çok hızlı hareket edebiliyordu. Merkür gezegenin de Güneş etrafında çok hızlı hareket etmesi nedeniyle atıfta bulunularak bu isim verilmiş.
Merkür’ün büyüklüğü Dünya’nın uydusu Ay’dan biraz daha büyük olacak şekildedir. Karasal gezegenlerden olan Merkür, demir gibi ağır elementlerden oluşmaktadır. Merkür ile Ay’ı tartabilseydik eğer, aynı büyüklüklere sahip olmalarına rağmen Merkür çok daha ağır olacaktır. Merkür ağırdır ama küçüktür, Dünya 18 Merkür’ü içine alabilirdi.
88 Dünya günüyle Güneş etrafından dönen Merkür’ün bir günü bir Dünya gününden çok daha uzun sürer. Öyle ki Merkür’ün bir günü 59 Dünya gününe denk gelir.
Merkür’deki çukurlar.
Credit: NASA/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Carnegie Institution of Washington
Merkür’ün yüzeyi Dünya’nın uydusu Ay gibi görünür: neredeyse deliklerle kaplı. Delikler dediğimiz meteorların çarpması ile oluşan kraterlerin kendisidir. Merkür’ü vuran meteorlar aslında çok hızlıdırlar, Güneş’e olan yakınlık etkilidir. Dünya’nın etrafını saran bir atmosfer var iken Merkür’de tam anlamıyla böyle bir atmosfer yoktur. Bu nedenle Dünya bir çok meteor çarpmasından korunurken Merkür’ün böyle bir şansı yok. Yine de Merkür çok ince bir atmosfere sahiptir hatta ekzosfer de denilebilir. Bu atmosferin içeriği çoğunlukla oksijen, sodyum, hidrojen, helyum ve potasyumdan oluşmaktadır. Güneş rüzgarı ve mikrometorit etkiler tarafından yüzeyden kopan atomlar işte bu Merkür’ün eksozferini oluştururlar.
Güneş’e yakın olması sebebiyle Merkür’de gündüzleri çok sıcakken geceleri de oldukça soğuk olur. Biz Merkür’de yaşamıyoruz, çok açık…Yaşamın bulunamadığı Merkür’de gündüz sıcaklıkları 430 santigrat derece iken gece sıcaklık -180 santigrat dereceye kadar düşmektedir. Merkür’ün Güneş’e yakınlığı sebebiyle Güneş, Dünya’dan göründüğünden üç kattan daha fazla büyük görünür.
Mariner10 uzay aracının 29 Mart 1974’te görüntülediği Merkür.
Credit: NASA
Merkür’ün sırlarını ortaya çıkarmak zor. Çünkü Güneş’e en yakın gezegen olması Merkür’ün üzerinde çalışmalar yapılmasını güçleştirmektedir. Hatta bir gün Mars’a daha da ötesine gidebiliriz ama belki de hiçbir zaman Merkür’e gidemeyebiliriz. Ancak insansız bir uzay aracı Merkür’e varabilir. Bundan yaklaşık 40 yıl önce Mariner 10 uzay aracı Merkür’e giden ilk uzay aracıdır. Bu ilk uçuştan 30 yıl kadar fazla bir zamandır Merkür’e hiçbir şey gönderilmedi. 2008 yılında NASA’nın MESSENGER uzayının Merkür’e gitmesine dek. 2011 yılının Mart ayında, MESSENGER Merkür’ün yörüngesinde dolanmaya başladı. MESSENGER hâlâ Merkür’ün daha önce hiç görülmemiş kısımlarını incelemeye devam ediyor. Bilim insanları da gezegen hakkında çok sayıda yeni şeyler öğreniyor bu süreçte de.
MESSENGER tarafından görüntülenen Merkür’deki Coloris havzası.
Credit: NASA
Merkür ile ilgili önemli tarihler:
- 1631: Thomas Harriott ve Galileo Galilei icat ettikleri teleskopla Merkür’ü gözlemlediler.
- 1631: Pierre Gassendi Dünya’dan Güneş’in önünden Merkür’ün geçişini izlemek için bir teleskop kullanır.
- 1965: Merkür’ün aynı yüzünün her zaman Güneş’e dönük olduğuna yüzyıllardır inanılıyordu ve bu yanlıştı. Gökbilimciler her iki yörünge için üç kere gezegenin döndüğünü buldular.
- 1974-1975: Mariner 10 üç uçuşunda Merkür’ün yüzeyinin kabaca yarısını fotoğrafladı.
- 1991: Dünya temelli radarları kullanan bilim insanları Merkür’ün kutup bölgelerinde kraterlerin gölgede kalan alanlarında buz belirtilerini saptadılar.
- 2008-2009: MESSENGER Merkür’ü gözlemledi.
- 2011: MESSENGER Merkür’ün yörünge görevine başladı ve bilimsel keşifler, komposizyonal veri ve görüntülerle dolu verimli bir hazineyi bilim insanlarına sunmuş oldu.
Güneş Sistemi’ni daha iyi tanımak ve anlamak amacıyla sürdürdüğümüz Güneş Sistemi Gezegenleri yazı dizisinde Güneş Sistemi’nin oluşumu ve yıldızımız Güneş’ten sonra bugün yıldızımızın en yakın komşusu Merkür gezegenini ele aldık. Sonraki durak, Venüs!
Gökhan Atmaca, MSc. twitter.com/kuarkatmaca | facebook.com/anadoluca
Kaynaklar:
- http://www.nasa.gov/audience/forstudents/k-4/stories/what-is-planet-mercury-k4.html
- https://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Mercury&Display=OverviewLong
Güneş Sistemi Gezegenleri yazı dizisinde,
Önceki yazı: Güneş
Sonraki yazı: Venüs
