Plastik atıklar doğada zor çözünmeleri nedeniyle gelecek için tehdit oluşturmaktadır. Ülkemiz dahil birçok gelişmiş ülkede modern teknolojili geri dönüşüm tesisleri bulunuyor olsa da bilinçsiz tüketimin devamı olan bilinçsiz şekilde atık bırakımı, geri dönüşümün önünde büyük bir engel oluşturmaktadır. Her yıl 300 milyon tondan fazla plastik üretilmektedir ve bu plastiklerin bir kısmı bilinçsiz tüketim sonucu çöplere veya denizlere karışmaktadır. Bu büyük probleme karşı insanoğlu yeni bir çözüm geliştirmeye çalışıyor: plastik yiyen bakteriler.
Japonya’daki Kyoto Üniversitesi’nden plastik atık sorununa kökten çözüm olabilecek bir araştırma gerçekleştirdi. Araştırmacılar plastik yiyen Ideonella sakaiensis adlı yeni bir bakteri türü keşfetti. İnsanoğlunun plastik ile olan savaşına yeni bir boyut kazandıran bu bakteriler plastik su şişelerinde kullanılan polietilen tereftalat (PET) malzemesini sindiren enzimleri sayesinde plastikle kimyasal reaksiyona girerek PET’i öncelikle mono (2-hidroksietil) teraftalatik asite (MHET) dönüştürüyor. Sonrasında bu bakteriler MHET’i parçalayarak PET’in basit bileşenlerini elde ediyor.
Su şişesinin ayrıştırılması. Grafik: P. Huey.(U.T. Bornscheuer, Science 351: 1154, 2016.)
Bakterilerin kullanımının önündeki en büyük sorun olarak sindirim süresinin uzun olması görülüyor. Örneğin; plastik şişe gibi ince bir katmanı bakterilerin sindirmesi yaklaşık 1.5 ay sürüyor. Bu konunun çözümü olarak ise bakterilerin genomunun çözülmesi görülmüş. Araştırmacılar, bakterilerin genomunun çözülmesiyle daha hızlı ve daha güçlü PET sindirici enzimlerin soyunun geliştirilmesini amaçlıyor.
Geri dönüşümün de çevreye verdiği zarar düşünüldüğünde plastik atıkları ‘plastik yiyen bakteriler ile sindirme’ düşüncesi bu soruna kalıcı çözüm olabilir. Bu alandaki çalışmaları hep birlikte göreceğiz.
Burak Kesayak
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği
Kuark Bilim Topluluğu Popüler Bilim Yayın Grubu
Referanslar:
http://www.sciencealert.com/new-plastic-munching-bacteria-could-fuel-a-recycling-revolution
http://www.fastcoexist.com/3057700/we-just-discovered-bacteria-that-can-eat-our-plastic?partner=rss
https://en.wikipedia.org/wiki/Polyethylene_terephthalate
