2014 Nobel Fizik Ödülü enerji tasarrufu sağlayan parlak beyaz ışık kaynaklarına izin veren verimli mavi ışık yayan diyot (LED) buluşunu gerçekleştirenlere verildi.
Bu yılın Nobel Fizik Ödülü ile enerji verimliliğine katkı sağlayan ve çevre dostu olan yeni ışık kaynağı mavi ışık yayan diyotu (LED) icat ettikleri için Asyalı bilim insanları ödüllendirildi. Mavi LED’lerin kullanılmasıyla beyaz ışık daha verimli bir şekilde elde edilebilirdi. Bu LED lambaların buluşu ile biz eski ışık kaynaklarına göre çok daha verimli ve daha uzun ömürlü ışık kaynaklarını kullanıyoruz.
1990’lı yılların başında Isamu Akasaki, Hiroshi Amano ve Shuji Nakamura yarıiletken malzemelerden parlak mavi ışık demetleri ürettiklerinde, aydınlatma teknolojisinde temel bir dönüşümü tetiklemiş oldular. Kırmızı ve yeşil renkte ışık yayan diyotlar uzun bir zamandır biliniyordu ama mavi ışık yayanlar geliştirilemediği için beyaz ışık yayan lambalar oluşturulamıyordu. Bilim dünyası ve endüstrideki kayda değer çabalara rağmen mavi LED 30 yıl kadar büyük bir problem olarak bu çabaların karşısına çıkmıştı.
Herkesin başarısız olduğu bu konuda bu yıl ki Nobel Fizik Ödülü’nü kazanan bu üç bilim insanı başarılı olmuştu. Keşifleri sırasında, Nagoya Üniversitesi’nde Hiroshi Amano ile Isamu Akasaki birlikte çalışıyorlardı ve Shuji Nakamura ise Tokushima’da küçük bir şirket olan Nichia Chemicals’da çalışıyordu. Ödülü kazanan bilim insanlarının buluşları devrim niteliğindeydi. 20. yüzyılda Dünya akkor ampüller ile aydınlanırken, 21. yüzyılda LED lambaları ile aydınlanmış olacak.
Parlak bir beyaz ışık yayan beyaz LED lambaları uzun ömürlü ve enerji tasarrufludur. Bu LED lambaları sürekli olarak geliştirilmektedir, harcadığı birim elektrik enerjisi başına yaydığı daha yüksek ışık akısı (lümen) ile giderek daha fazla verimli hâle gelmektedirler. En son kaydedilen rekor Watt başına 300 lümendir. Klasik ışık kaynakları ile kıyaslandığında bu değer çok yüksektir: normal ampüller Watt başına 16 lümen ve floresan lambalar Watt başına 70 lümendir. Dünya elektrik tüketiminin yaklaşık dörtte biri aydınlatma amacıyla kullanıldığı göz önüne alınırsa LED’lerin Dünya kaynaklarının tasarrufunda büyük katkı sağladığı söylenebilir. Ayrıca LED’lerin uzun ömürlü olması malzeme tüketiminde de bir azalma sağlayarak Dünya kaynaklarının kullanımındaki tasarrufa katkı yaptığı görülebilir. Çünkü akkor ampüller 1000 saat ve floresan lambalar 10 bin saat boyunca çalışabilirken LED’ler 100 bin saate kadar bir ömre sahiptir.
LED lambası elektrik şebekelerinin ulaşamadığı 1.5 milyar insanın yaşam kalitesini de artırabilir. Çünkü ucuz yerel güneş enerjisi ile düşük güçte bu LED lambaları çalışabilir.
Mavi LED’in keşfi henüz yirmi yaşında ama şimdiye kadar hepimizin, insanlığın yararına tamamen yeni bir şekilde beyaz ışık oluşturmak için katkıda bulunmuştur.
Bu önemli keşfi gerçekleştiren Japonya Nagoya Üniversitesi’nden Isamu Akasaki ve Hiroshi Amano ile California Üniversitesi’nden Shuji Nakamura 2014 Nobel Fizik Ödülü ile her biri 1.1 milyon dolar değerinde para ödülünün sahibi oldular.
Gökhan Atmaca, MSc.
Takip: twitter.com/kuarkatmaca
İletişim: facebook.com/anadoluca
Kaynak:
http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2014/press.html
