Güneş Sistemi dışında başka bir yıldızın yörüngesinde ikame eden gezegenler ötegezegen olarak tanımlanır. Güneş Sistemi içerisinde mevcut bilgilerimize göre Dünya dışında başka bir gezegende yaşam belirtisi yok. Dolayısıyla Dünya dışı yaşam arayışlarında gökbilimcilerin umut bağladığı yerler ötegezegenlerdir. Ancak ötegezegenler ile ile ilgili büyük bir problememiz var, onları doğrudan göremiyoruz.
Uzak yıldızların yörüngesindeki ötegezegenlerin keşfindeki problemlerin merkezinde onları doğrudan görüntülemenin zorluğudur. Çünkü etraflarında döndükleri yıldızın ışığı bu gezegenlerden yansıyıp da bize gelen ışığı engelleyecek kadar parlaktır. Avustralya Ulusal Üniversitesi’nden bilim insanları bu durumu çözmeye yardımcı olabilmek amacıyla bir teleskobun kullanabileceği yeni bir optik çip fikrini ileri sürdüler.
Son 20 yılda keşfedilen binlerce ötegezegen arasında (keşfedilmiş 2562 yıldız sisteminde 3431 onaylanmış ve 4696 aday ötegezegen var) belki de birkaç tanesi doğrudan teleskop ile gözlendi. Keşfedilen ötegezegenlerin çoğu ise Doppler spektroskopisi veya geçiş yöntemi gibi doğrudan olmayan teknikler kullanılarak bulundu. Doppler spektroskopisi yörüngedeki gezegenlerin kütleçekimsel çekiminin neden olduğu bir yıldızdaki sallantının (star’s wobble) analiz etme yoludur. Geçiş yöntemi ile bir ötegezegen yörüngesinde dolandığı yıldızın önünden geçtiğinde yıldızın parlaklığındaki azalmadan tespit edilir. Ötegezegenlerin keşif yolları ile ilgili NASA’nın hazırladığı çok güzel grafik ağırlıklı bir web site var, incelemelisiniz.
Araştırmacılar yeni geliştirdikleri optik çipi gürültüyü dışarıya vermeyen kulaklıklara benzetiyorlar. Elbette sesin yerine ışığı düşünmeliyiz. Yeni optik çip ötegezegenin yıldızından gelen ve gezegenin ışığını zayıflaştıran ışık dalgalarına eşit ama zıt ışık dalgaları ekleyen bir girişimölçer (interferometre) olarak davranır. Ayrıca bu çip geç gezegenleri çevreleyen toz bulutlarının seçilmesine yani gözlenmesine yardımcı olarak olası bir yaşamı destekleyebilen ötegezegenlerin bulunmasında rol oynayabilir.
Avustralya Ulusal Üniversitesi’nden Dr. Kenchington Goldsmith bu teknolojinin yaşamı destekleyebilen uzaylı gezegenler üzerindeki ozonu da tespit etmek için bize olanak vereceğini belirtti.
Araştırmacıların geliştirdikleri optik çip ile ilgili bulguları Avustralya Fizik Enstitüsü Kongresi’nde bu hafta sunuldu.
Gökhan Atmaca, MSc.
Takip: twitter.com/kuarkatmaca
İletişim: facebook.com/anadoluca
Referanslar:
New Atlas
Avustralya Ulusal Üniversitesi
https://exoplanets.nasa.gov/
