Edwin Hubble’ın sınıflama sistemine göre, Samanyolu Galaksisi spiral/sarmal bir galaksidir. Ancak son gözlemlere göre bazı kanıtlar bulunduğumuz galaksinin çubuklu bir sarmal galaksi olma ihtimalinin var olduğunu da gösteriyor. Samanyolu Galaksisi 200 milyar yıldızdan fazla yıldıza sahiptir. Bu yıldız sayılarının nasıl hesaplandığını “Samanyolu Galaksisi’nde Kaç Yıldız Vardır?” başlıklı yazımızda anlatmıştık. Yaklaşık 100 bin ışık yılı çapına sahip Samanyolu’nda yıldızımız Güneş, galaksinin merkezinden yaklaşık 28 bin ışık yılı uzaklıktadır. Samanyolu’na dışarıdan bakabilseydik eğer yapısının aşağıdaki kısımlara göre oluştuğunu görebilirdik:
Samanyolu Galaksisi’nin yapısı. Credit How Stuff Works.
Galaktik disk: Samanyolu’nda yıldızların en çok bulunduğu yerdir. Bu disk yaşlı ve genç yıldızların büyük miktarlarda gaz ve toz bulutu arasında oluştuğu yer olarak da bilinir. Disk içindeki yıldızlar yaklaşık dairesel yörüngelerde galaktik merkezde dolanırlar. Yıldızlar arasındaki kütleçekimsel etkileşmeler lunaparktaki atlı karıncalardaki gibi dairesel hareketlere neden olur. Bu diskin kendisi şu parçalara ayrılmaktadır:
Çekirdek (Nucleus): Diskin merkezidir.
Şişkinlik (Bulge): Burası disk düzleminin altında ve üstünde kalan alanları kapsayan çekirdek etrafındaki alandır.
Spiral kollar: Bu alanlar merkezden dışarı doğru uzanır. Bizim Güneş Sistemimiz de Samanyolu Galaksisi’nin spiral kollarının birinde yer almaktadır.
Küresel kümeler: Disk düzleminin altında ve üstünde birkaç yüz kadar yıldız kümesi dağılmıştır. Bu küresel kümeler rastgele yönlere dağılmış bir şekilde eliptik yörüngelere sahip bir şekilde galaktik merkezde dolanırlar. Küresel kümelerdeki yıldızlar galaktik diskten çok daha yaşlı yıldızlardan oluşur ve orada çok az gaz ve toz vardır.
Halo: Bu kısım tüm galaksiyi saran büyük loş bir bölgedir. Kütleçekiminin kütleye bağlı olmasından dolayı, galaksinin kütlesinin büyük çoğunluğunun galaktik diskte veya diskin merkezinin yakınlarında olacağını düşünebiliriz. Ancak, Samanyolu Galaksisi’nin ve diğer galaksilerin dönme eğrilerinin incelendiği çalışmalarda astronomlar galaksinin halo gibi dış kısımlarında kütlenin çoğunun bulunduğu sonucuna varmışlardır. Bu dış kısımlar yıldızlardan veya gazlardan çok az ışığın yayıldığı yerlerdir.
Samanyolu’nun kütleçekimi Büyük ve Küçük Magellan Bulutları olarak adlandırılan iki küçük uydu galaksi üzerine etki eder. Bu uydu galaksiler Samanyolu Galaksi düzlemi altında yörüngeye sahiptirler ve Güney Yarımküre’den görülebilirler. Bu Büyük Magellan Bulutu’nun çapı yaklaşık 70 bin ışık yılı kadardır ve Samanyolu’ndan 160 bin ışık yılı uzaklıktadır. Astronomlar Samanyolu’nun bu küçük uydu galaksilerden gaz ve toz hortumladığını düşünüyorlar.
Gökhan Atmaca, MSc. twitter.com/kuarkatmaca | facebook.com/anadoluca
Kaynak:
http://science.howstuffworks.com/milky-way4.htm
