LHC deneyinde (Büyük Hadron Çarpıştırıcısı) ışık hızına yakın hızlarda giden iki parçacık havasız ortamda çarpıştırılarak Büyük Patlamanın –birçok bilim adamına göre evrenin doğuşu– oluştuğu koşullara yakın durum elde edilecek. Şimdiye kadar evrenin yüzde 4’ünün haritası çıkarıldı, süper makine ile 2008 yazından itibaren şu sorulara cevap aranacak:
- Evrenin yüzde 96’lık bilinmeyen kısmının ne olduğu?
- Neden parçacıkların kütlesi var?
- Neden doğa anti madde yerine maddeyi tercih ediyor?
- Dünya’nın dışında başka boyutlar bulunuyor mu?
LHC Deneyi
LHC, CERN’deki 5 parçacık hızlandırıcısından biridir. 27 kmçevresi olan bir dairesel hızlandırıcı olan LHC’de, parçacıklar iki demet halinde farklı yönlerde hızlandırılacaklar ve beş farklı noktada çarpıştırılabileceklerdir. Bu çarpışmalardan çıkan parçacıkları incelemek için, her bir çarpışma noktasında birer büyük detektör vardır. Her biri farklı özelliklerdeki bu detektörlerin adları ALICE, ATLAS, CMS, LHCb ve TOTEM’dir. Türk bilim insanları ATLAS ve CMS detektörlerinde görev almaktalar.
LHC deneyi ile bir çok cevabı bulunamayan sorular için cevaplar aranırken bazı kuram veya modellerin önerdiklerinin de doğru olup olmadığını belirlemeye çalışacak, şimdiye kadar parçacık fiziği alanında yapılan keşiflerle Standart Model kurulmuş ve bu model bir harita gibi parçacıkların varlıklarına ilişkin kestirimlerde bulunmuş ancak en son önerilen kütlenin parçacığı olarak adlandırılan Higgs bozonu bir şekilde gözlenemedi ve LHC deneyinde gözlenilmesi ihtimali yüksek. Ancak Standart Model temel kuvvetlerden kütle çekim kuvvetine açıklık getiremiyor. Ayrıca bu deneyde, karanlık maddeye dair bulguların da elde edilmesi imkân dâhilinde bu.
LHC deneyinin 2008’den 2019’a doğru çalışma takvimi
2009 yılı
Süpersimetrinin bir versiyonu yani standart modelin bir uzantısı bilinen parçacıkların sayısını ikiye katlayacak.
2010 yılı
Higgs bozonu, Standart modelin final parçası bulunma ihtimalinde. (2012’den düzenleme, 2011 yılının sonunda Higgs bozonuna dair izlere yaklaşıldığına dair deneylerden elde edilen sonuçlar tüm dünya ile paylaşılmıştı. 2012 ve 2013 yılları Higgs bozonu açısından oldukça önemli.)
2012 yılı
Uzay-zamanda ekstra boyutlar.
2014 yılı
Ya kuarklar da bölünebiliyorsa tıpkı nötron ve protonların bölünemez sanıldığı gibi… Önemi bir not bunun gerçekleşme ihtimalini LHC deneyinin süper LHC konumuna geldiğinde söz edebiliriz.
2017 yılı
Süpersimetrinin bir yüksek enerjili formu bulunabilir.
2019 yılı
Bilinen dört temel kuvvetlerin ötesinde yeni kuvvetler hakkında bilgi sahibi olabiliriz.
LHC Deneyi hakkında hazırladığımız ücretsiz e-kitabımızı okumalısınız, deney hakkında detayları bulabilirsiniz. Ayrıca parçacık fiziği araştırma merkezleri başlıklı yazımız da ilginizi çekebilir.
Hazırlayan: Talha Zafer / Sakarya Üni. Fizik Bölümü – Tarih: 06.06.08
Yararlanılan kaynaklar:
- http://www.sciencedaily.com/releases/2008/03/080331122534.htm
- Sciam-Blog
- Altuğ Özpineci – Standart Model ve Ötesi
