Kaizen’in ana felsefesini şiddetli ve aniden alınan aksiyonlar değil yavaşça alınan aksiyonlar oluşturur. Kaizen çalışmalarındaki temel amaç büyük yatırımlar yapmadan standartları yeniden oluşturarak ve sürekli olarak geliştirmektir. Yani Kaizen prosesleri, sistemleri, ürünleri ve servisleri ayırır ve daha iyi bir şekilde tekrardan oluşturur. Kaizen toplam kalite yönetimi ile iç içe olan bir disiplindir.
Giriş
Kaizen’in oluşması, 2. Dünya savaşından sonra Japonya’da ülkenin fabrikaları ve sistemleri tekrardan geliştirmeye çalışmasıyla başlamıştır. Kaizen konseptinin oluşması 1950’leri bulmuştur. Bu stratejinin babası Masaaki Imai’ye göre Kaizen, Japon yönetimindeki en önemli konsept ve Japon iş dünyasının başarı anahtarıdır. Kaizen prensibi çok eski Japon geleneği ve felsefesi olan sürekli gelişmedir. Bugünkü modern anlamıyla Kaizen, sadece prosesleri geliştirmek ve modernize etmek değil aynı zamanda kişisel olarak kendimizi geliştirmekle de ilgilidir. Sadece gelişmek ile sınırlı bir kavram olarak düşünülmemelidir; tüm toplumun da iyileşmesine odaklanan Taoist ve Budist felsefelerden de etkilenmiş bir felsefedir. Kaizen yönetim felsefesinde yapılan çalışmalar sadece müşteri şikâyetleri ile yapılacak çalışmalar olmamalıdır. Kaizen felsefesinden bahsederken tüm komponentlerin dinamik olarak birleştiği ve toplum gelişiminin öneminin altını çizerek tanımlamalar yapmalıyız.
Japoncada Kaizen küçük, artan ve devam eden gelişmeler anlamına gelir. Kaizen felsefesi hem proseslere hem de sonuçlara odaklanır. Masaaki Imai’ye göre Kaizen bir şemsiye konseptidir. Doğru olarak gerçekleştirildiğinde Kaizen, iş yerini daha insancıl hale getiren, hem fiziksel hem mental olarak gereksiz zor işleri ortadan kaldıran, insanlara bilimsel yöntemlerle hızlı deneyler yapabileceğini gösteren ve proseslerde gereksiz işleri elimine eden bir süreçtir. Ayrıca Kaizen Japoncada en çok kullanılan kelimelerden birisidir.
Batı ve Japon yönetimi arasındaki en temel fark, Japon yönetiminde proseslerin ve üretimin tam olarak gelişmesi sadece bununla sınırlı kalmayıp çalışanları da teşvik eder ve özellikle orta düzey yöneticileri de katarak kritik karar vermede kullanılır. Bu yönetim anlayışının sonucu ise kontrole odaklanmaktansa esas problemin esas sebebini gidermektedir.
Batı ve Japon yönetimi arasındaki diğer farklardan birisi ise, Batı yönetim anlayışında kalite dediğimizde genel olarak aklımıza ürün kalitesi gelirken Japon yönetiminde ise sadece ürün kalitesi değil, çalışılan çevrenin, çalışanların kalitesi de önemlidir. Ishikawa’nın da dediği gibi ”Kalite kontrol eğitim ile başlar ve eğitim ile biter”. Yani kalitede çalışan insanların eğitimli olmasının ve özellikle çalışma kültürünün ve bilincinin oluşmasının önemini vurgulamaktadır. Kaizen’in en önemli hedeflerinden birisi insan kaynaklarından ve motivasyonundan yararlanmaktır.
Kaizen Felsefesi
Kaizen felsefesini 5 başlık altında toplayabiliriz. İlk olarak sayacağımız felsefe çalışmanın sıkı bir takım işi olmasıdır. Takımdaki herkes sürekli gelişmeyi hedefleyerek çözüm önerileri sunmalı ve her fikir değerlendirilmelidir. Kaizen felsefesi gelişmeye her zaman açık bir felsefedir. En sonunda ise sistem, aynı geliştirmeleri hedefleyen ve problemleri çözen, yenilikler getiren bir gruba dayanmış olur. Kaizen felsefesi, Japon kültür geleneği olan takım çalışması ve ortak fikirlere büyük önem verir.
Kaizen en üst yöneticiden, temizlikte çalışan operatöre kadar herkesi barındıran bir sistemdir. Herkes düzenli olarak çalışmalara katılmak ve fikirlerini sunmak için cesaretlendirilir ve sisteme dâhil edilir. Toyota ve Canon gibi kuruluşlarda her çalışandan her yıl 60-70 öneri yazması istenir ve bu öneriler değerlendirilerek uygulanmaya çalışılır. Bu öneriler üretim ya da pazarlama gibi konularla sınırlı değildir. Kaizen, yapılabilecek her yerde geliştirmeye yapmaya açık bir çalışma disiplinidir.
Kaizen, standartlar oluşturmak ve bu standartları devamlı olarak geliştirmek anlamına gelir. Daha gelişmiş standartlar oluşturulması için Kaizen çalışanların eğitimine çok önem vermektedir. Standartları düşündüğümüzde, katı/değiştirilemez standartlar aklımıza gelmemelidir. Kaizen kapsamında standartlar daha iyiyi hedefleyecek şekilde değiştirilebilir. Eğer standartları değiştirilemez gibi algılarsak, Kaizen felsefesine engel olmuş oluruz.
Kaizen çalışmalarının alt yapısında birçok Japon iş disiplini bulunmaktadır. Kalite çemberleri, Kanban, 5S, zamanında teslimat gibi birçok kompenentler Kaizen’i oluşturur. Bir dizi ilke olarak Kaizen’i açıklayacak olursak;
1.Geleneksel sabit fikirleri atmak
2.Neden yapılamayacağını düşünmek yerine nasıl yapılacağını düşünmek
3.Bahaneler üretmeden mevcut pratik bilgileri sorgulamak
4.Mükemmeli aramamak, hedefin %50’sine ulaşılacaksa dahi işi doğru şekilde yapmak
5.Eğer hata yapıldıysa hemen düzeltilmelidir.
6.Problem çözümüne para saçmak değil, bilgi ve tecrübe saçılmalıdır.
7.5 kez neden diye sorarak kök sebep analizi yapılmalıdır.
8.Bir kişinin bilgisi yerine on kişinin tecrübesi ile araştırma yapılmalıdır. [1]
Kaizen’de Japon Yaklaşımı ve Batı Yaklaşımı
Kaizen felsefesini göz önüne aldığımızda Batı ve Japon yaklaşımı arasında dikkate değer farlılıklar olduğunu söyleyebiliriz. İlk öncelikle temel olarak belirtilebilecek olan farklılık, Japon yaklaşımında Kaizen felsefesi var olan teknoloji ile yavaşça gelişmeyi hedeflerken, Batı yaklaşımında ise teknolojik buluşlar önem taşımaktadır. Japon yaklaşımında çalışanların tecrübesine ve gelişim için yaptıkları çalışmalara önem verilirken Batı yaklaşımında ise sonuç odaklı performans çıktıları daha çok önem taşımaktadır.
Maliyet Etkinliği
Genel olarak şimdiye dek Kaizen’in düşük maliyetli olduğunu bahsetmemizin temel sebebi; zaten var olan insan kaynaklarını kullanarak prosesleri geliştirmeye çalışması ve israf olanları ortadan kaldırarak üretim yapmaya çalışmasıdır. Herhangi yüksek yatırım maliyetli Ar-Ge, işe uzman alımı ya da pahalı teknolojiler gibi yüksek yatırım gerektirmez.
Otomotiv Sektöründe Kaizen’i Uygulama
Yazının bu kısmında Kaizen’i uygulama olarak ele alacağız. Kaizen uygulama adımlarını kısaca aşağıdaki gibi tanımlayabiliriz;
1. Kaizen’in felsefesinin anlaşılması ve eğitiminin verilmesi, neden Kaizen uygulanacağı araştırılır.
2. İkinci adım olarak ise Kaizen ekibi kurulur. Bu ekip ile beraber toplanılarak problem analizleri yapılır.
3. Vakaları analiz edecek yöntemler seçilir. Analiz ederken tüm kalite araçları kullanılır.
4. Kök sebepler bulunur ve validasyon ile doğrulanır.
5. Kök sebeplere yönelik aksiyonlar alınır ve en sonunda Kaizen sonucu elde edilmiş karlar ve şirket durumu analiz edilir.
Hızlı Kaizen uygulamasına örnek verecek olursak;
Pazartesi:
• Problem analizleri
• Problemleri oluştuğu yerlerin ziyareti
• Fikirlerin listesi
Salı:
• Teklifler ve yapılacak çalışmanın planı
Çarşamba:
• Analiz yapma ve çalışma
• Fikirlerin uygulanması
• Yeni fikirlerin oluşması
Perşembe:
• Analiz yapma ve çalışma
• Fikirlerin uygulanması
• Yeni fikirlerin oluşması ve çalışmaların devamının sağlanması
Cuma:
• Ulaşılan sonuçların değerlendirilmesi ve doğrulanması ve sunum halinde takıma sunulması
Kaizen ekipleri genellikle 8-12 kişi arasında oluşturulur. Kaizen ekibini oluşturan insanlarda aranan özellikler;
• Yeni fikirlere açık
• Problem odaklı değil çözüm odaklı
• Çözüm önerileri yapabilen
• Pozitif düşünceli
• Takım arkadaşlarına saygılı
• Basit çözümler üretebilen kişiler ile ekip kurulur. [3]
Sonuç
Bahsedilen bakış açılarıyla değerlendirdiğimizde Kaizen, en üst yönetimden çalışan operatörlere kadar birlikte çalışmaya cesaretlendiren, kooperatif kültürü geliştiren, üretim sırasında proseslerdeki israfları elimine eden ve firmaları global rekabete adapte eden bir felsefedir. Son yıllarda Japon yönetim anlayışı da Kaizen’e felsefesine dayanmaktadır. İlk çıktığı yıllardan beridir, birçok alanda ve iş yerlerinde Kaizen uygulanmaktadır. Birçok üniversitede yapılan çalışmalar sonucu, ekonomik kriz ile karşı karşıya olan tüm firmaların Kaizen çalışmaları ile ellerindeki insan kaynağını en iyi şekilde kullanmaları ve israfları elimine ederek ekonomilerini iyileştirmeleri en iyi çözüm olarak belirlenmektedir.[1]
Ceyda Yeşilay
KBT Metroloji ve Kalite Mühendisliği Çalışma Grubu
Referanslar
[1] Slobodan Prosic, Haziran 24-25.2011, Kaizen Management Philosophy, International Symposium Engineering Management and Comprtitiveness
[2] GRIPS Development Forum, Ekim 2009, Introducing Kaizen in Africa, Chapter 1
[3] Marcin Jakubiec, Elwira Brodnicka, KAIZEN CONCEPT IN THE PROCESS OF A QUALITY IMPROVEMENT IN THE COMPANY, 2016
