NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu her biri neredeyse Mars gezegeninin iki katı büyüklüğünde süpersıcak gaz kabarcıkları tespit etti. Bu gaz kabarcıkları ölmekte olan bir yıldızın yakınlarından çıkıyor. Bu plazma topları uzay boyunca çok hızlılar! Öyle hızlılar ki, Dünya’dan Ay’a gitmeleri sadece 30 dakika alırdı. Bu yıldızsı gülleler gökbilimcilerin tahminine göre son 400 yıldır en azından her 8.5 yılda bir sürekli oluyor.
Gaz kabarcıklarından oluşan ateş topları gökbilimcilerin karşısına bir bulmaca da çıkarmış oldu. Çünkü gaz kabarcıklarından çıkan malzeme V Hidra olarak adlandırılan yıldız tarafından atılmayabilir. Yıldız bizden 1200 ışık yılı uzaklıkta olan kabarmış dev kırmızı bir yıldızdır. Kırmızı dev yıldızlar yaşamlarının sonuna gelmiş ölmekte olan yıldızlardır ve sadece çekirdeklerindeki yakıt onların parlamasını sağlar. Bu tür yıldızlar boyut olarak genişlemişlerdir ve artık en dış katmanları uzaya dağılmaktadır.
Dolayısıyla, gaz kabarcıklarındaki malzemenin bu ölmekte olan yıldız tarafından gönderilmesi pek beklenemez. Şu an ki en iyi açıklama bu plazma toplarının görülmeyen ikinci bir yıldızdan kaynaklandığı üzerine. Bu teoriye göre, ikinci yıldız her 8.5 yılda bir kırmızı dev yıldızın kabarmış olan atmosferine yaklaşan bir eliptik yörüngeye sahip olabilir. Ne zaman ki bu yıldız ölmekte olan yıldızın dış atmosferine giriyor, o zaman ikinci yıldızın etrafında kırmızı dev yıldızdan bazı kalıntılar kalıyor. Bu kalıntılar ikinci yıldızın etrafında bir disk şeklinde birikir ve ardından saatte yaklaşık 800 milyon kilometre hızla giden plazma kabarcıkları için bir tür fırlatma rampası görevi görür.
Bu yıldız sistemi ölmekte olan yıldızların etrafından görülen Hubble tarafından açığa çıkarılmış göz kamaştırıcı çeşitlilikteki parlayan şekilleri açıklamak için ilk örnek olabilir. Bu şekiller araştırmacılar tarafından gezegenimsi bulutsu olarak adlandırılıyor ve bir gezegenimsi bulutsu ömrünün sonunda olan bir yıldız tarafından atılan genişleyen bir parlak gaz kabuğudur.
Geçen 20 yılın üzerindeki Hubble gözlemleri gezegenimsi bulutsularda inanılmaz bir karmaşıklık ve çeşitlilik olduğunu ortaya çıkardı. Teleskobun yüksek çözünürlüklü kamerası ölmekte olan yıldızları çevreleyen parlayan gaz bulutlarındaki malzemenin düğümlerini yakaladı. Gökbilimciler bu düğümlerin aslında Hubble görüntülerinde görülmeyen ikinci yıldızların civarındaki malzeme diskleri tarafından çıkarılan jetler olduğu şeklinde tahminde bulundular. Bizim Samanyolu Galaksisi’ndeki çoğu yıldız bu şekilde ikili sistemlerin birer üyesidir. Ama bu jetlerin nasıl üretildiğine dair ayrıntılar gizemini koruyordu. Ancak araştırmacılar Hubble Uzay Teleskobu’nun Görüntüleme Spektrografı’nı V Hidra ve etrafının gözlemlerini gerçekleştirmek için kullandılar, bu konu böylelikle biraz daha açığa çıkmış oldu. İlk gözlemler 2002 ila 2004 arasında ve sonraki gözlemler 2011 ila 2013 arasında yapıldı.
Veriler gösterdi ki her bir süper sıcak gaz kabarcığının sıcaklığı neredeyse Güneş’in yüzey sıcaklığından iki kat fazla!
Araştırmacılar gaz kabarcıkların yerini belirleyen detaylı bir harita derlediler, hatta bu harita 1986 yılındaki ilk dev kümelere değin onları izlemeye olanak tanıyor.
The Astrophysical Journal dergisinde 20 Ağustos 2016’da yayınlanan makalede araştırmacılar ikinci bir yıldızla malzemelerin atılma sürecini açıklamak için geliştirdikleri “büyüyen diskli bir ikinci yıldız” modelinin detayları yer almaktadır. Aynı araştırmacı grubu Şili’de yer alan Atacama Büyük Milimetre/Milimetrealtı Dizisi (ALMA) teleskobunu kullanarak birkaç yüzyıl gerideki bu Mars büyüklüğündeki gaz kabarcıklarını incelemeyi planlıyor.
Gökhan Atmaca, MSc.
Takip: twitter.com/kuarkatmaca
İletişim: facebook.com/anadoluca
Referanslar:
http://www.nasa.gov/feature/goddard/2016/hubble-detects-giant-cannonballs-shooting-from-star
Image Credit: NASA, ESA, and A. Feild (STScI)
