Soru işaretimiz büyük. Birkaç gündür astronomi meraklılarının ilgisini çeken bir haber ile karşı karşıyayız. Konu şu, uzaylılar bizimle iletişime geçti mi? Sinyal mi gönderdiler? Peki aramızda bir elektriklenme mi oldu? Neyse, güvenilir kaynakların ışığında ne olmuş, ne bitmiş derlemeye çalışacağım.
Birkaç gün önce radyo teleskoplarından gelen verileri inceleyerek uzayın derinliklerinde akıllı yaşam arayan SETI Enstitüsü’nün web sitesinden “Bir SETI Sinyali mi?” başlıklı bir duyuru yayınlandı. Bu duyuruda, bizden 94 ışık yılı uzaklıktaki HD 164595 adlı bir yıldız sisteminin içinde bir yerin (?) akıllı yaşamı barındıran muhtemel bir adaydan söz ediliyor. Buna göre, bir grup Rus gökbilimci bu yıldız sisteminden gelen akıllı yaşamı çağrıştıracak bir radyo sinyali keşfetmişlerdi. Kafkas Dağları’nın kuzeyinde kalan Zelenchukskaya’da bulunan RATAN-600 radyo teleskobu ile bu iddia edilen sinyal yakalandı. Sinyalin kaynağı olarak düşünülen HD 164595 yıldız sistemi ise Güneş’ten birkaç milyar yıl kadar daha yaşlı ama yıldızımızla kıyaslanabilecek büyüklük ve parlaklığa sahip bir yıldızı merkezinde bulunduruyor. Bu sistemin ise sahip olduğu bilinen tek bir gezegeni var. Neptün büyüklüğündeki bu gezegen çok dar bir yörüngeye sahip, yaşam için pek uygun değil. Ancak bu sistemde hâlâ keşfedilmemiş başka gezegenlerin olması da olasıdır.
RATAN-600 radyo teleskobu.
Görüntü: nat-geo.ru
SETI Enstitüsü’nün web sitesindeki duyuruya göre, bu sinyal Uluslararası Uzay Kalıcı SETI Komitesi başkanı İtalyan araştırmacı Claudio Maccone ile farklı Rus gökbilimciler tarafından yapılan bir sunumda tartışmaya açılmış. Bu konuda çok sayıda soru işareti var aslında. İlk olarak tespit edilen sinyal gerçekten HD 164595 yönünden gelip gelmediği meselesi var. RATAN-600 teleskopu 577 metrelik çapa sahip halkası ile alışılmadık bir tasarımdır ve gökyüzünü taraması da oldukça hassastır. Rus gökbilimcilerinin bildirdiği sinyalin dalgaboyu 2.7 cm’dir bu da 11 GHz’lik bir frekansa eş değerdir.
İkinci olarak sinyalin kendi karakteristiğine dair sorundur. Gözlemler 1 GHz bant genişliğine sahip bir alıcı ile yapıldı. Yani SETI için kullanılan geleneksel bant genişliklerinden bir milyar kez daha geniş ve bir televizyon sinyalinden de 200 kat daha geniştir. Sinyalin gücü ise 0.75 Janskys’di. Yani “zayıf”tı. Bu zayıflık HD 164595’in bize olan uzaklığından mı kaynaklanıyordu? Belki de Rus alıcısının çok geniş bant genişliği tarafından sinyalin seyreltilmesi yüzünden bu sinyal zayıftı. Biraz daha zorlarsak, geniş bant genişlikli bir alıcı görece güçlü dar-bantlı sinyallerin gücünü seyreltebilir.
Şimdi de HD 164595 yakınlarında bir yerlerde bir uzaylı vericisinin ne kadar güçlü olabileceğine dair alınan sinyalin gücünden bir hesaplama yapalım. Bu hesaplama ile ilgili iki ilginç durum vardır:
Birincisi, olası var olan uzaylılar tüm yönlerde yayın yapmaya karar verdiler. Gerekli olan güç 1020 Watt veya 100 milyar kere milyar W’tır. Bu Dünya üzerine düşen tüm güneş ışığından yüzlerce kat daha fazla enerjidir ve açık bir şekilde bizim sahip olduğumuzun çok ötesinde bir enerji kaynağı gerektirir.
İkincisinde, uzaylılar bizi hedefleyerek yayın iletimi yapmışlardır. Bu gerekli gücü azaltacaktır ama eğer onlar 305 metrelik Arecibo radyo teleskobu büyüklüğünde bir anten kullansalar bile, hâlâ 1 trilyon W’tan fazla güce ihtiyaçları olacaktı ki bu tüm insanlığın toplam enerji tüketimi ile kıyaslanabilir.
Her iki senaryoyu da göz önünde bulundurursak, bu bizim kendi yapabileceğimizin çok ama çok ötesinde bir çaba gerektirir ve ayrıca herhangi birinin güçlü bir sinyal ile Güneş Sistemimizi hedeflemek istemesinin nedenini de anlayabilmek zordur. Bu yıldız sistemi (HD 164595) bizim burada olduğumuzu söyleyebilecek herhangi bir TV ya da radar sinyalini alabilecek noktadan çok uzaktadır.
Gerçekten dünya dışı akıllı yaşama dair bir sinyal konusundaki bu şans umut verici değildir, keşfi yapanlar dahi bir akıllı yaşam buldukları konusunda açıkça şüphelidirler. Bununla birlikte, konunun önemi gereği birileri tüm makul olasılıkları kontrol etmelidir. Bu amaçla 28 Ağustos 2016 akşamı HD 164595 yıldız sistemine yönelik Allen Teleskop Dizisi (ATA) gökyüzü taramasına başladı. SETI Enstitüsü’nden bilim insanları Jon Richards ve Gerry Harp’a göre ATA’nın taradığı çok geniş alanda herhangi bir yerde herhangi bir sinyal bulunamadı.
SETI araştırmacıları sinyalin bulunabileceği tüm frekans aralıklarının henüz tam olarak taranmadığı düşüncesiyle 30 Ağustos’ta Rus gökbilimcilerin gözlemlediği tüm frekansları içeren bir tarama gerçekleştirdiler. Ancak 100 MHz bant genişliğinde 0.1 Janskys’den daha büyük herhangi bir sinyal göremediler. Rus gökbilimciler 0.75 Janskys büyüklüğünde bir sinyal keşfetmişlerdi, hatırlarsanız.
31 Ağustos’ta yani bugün, Rusya Bilimler Akademisi Özel Astrofizik Gözlemevi’nden bir açıklama geldi. Bu açıklamada, 15 Mayıs 2015’te HD 164595 yıldız sistemi yönünden geldiği tespit edilen 2.7 cm dalgaboyundaki ilgi çekici radyo sinyalinin herhangi bir güvenilir bilimsel sonuç içermesi açısından çok erken olduğu belirtiliyor. Elde edilen ölçümler kullanılarak, gözlemevi olarak incelenen alanların tespitinde sadece üst sınırı tahmin edebildiklerini söylüyorlar.
Bugün de bir saat önce NASA’da çalışan Türk astrofizikçi Dr. Umut Yıldız, SETI Enstitüsü’nün web sitesinde yapılan duyuruya paralel olarak, Twitter’da “Sinyal sadece bir bip şeklinde yani tek bir pikten oluşuyor. Yani akıllı bir sinyal diyemeyiz. 1974’de Arecibo’dan uzaya gönderdiğimiz sinyalde bile çok akıllı bilgiler, resimler yükleyerek göndermiştik. Ama 11 GHz’de gelen bu sinyal olağan Dünyasal sinyal gibi, çünkü bu yüksek frekans ve uzaylılarla konuşmak için uzun dalgaboyu kullanılır.” şeklinde açıklamada bulundu.
Ama 11 GHz’de gelen bu sinyal olağan Dünyasal sinyal gibi, çünkü bu yüksek frekans ve uzaylılarla konuşmak için uzun dalgaboyu kullanılır.
— Umut Yildiz (@umutayildiz) August 31, 2016
Konuyla ilgili gelişmeler olduğunda yine sizlerle paylaşacağız.
Gökhan Atmaca, MSc.
Takip: twitter.com/kuarkatmaca
İletişim: facebook.com/anadoluca
Referanslar:
Seth Shostak, A SETI Signal?, SETI Institute
https://www.sao.ru/Doc-en/SciNews/2016/Sotnikova/
http://www.centauri-dreams.org/?p=36248
