Yukarıda görmüş olduğunuz fotoğraf Rus kozmonot Oleg Artemyev Hermanovitch tarafından 2014 yılında Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki görevi sırasında çekilmiş bir fotoğraf ve fotoğrafın odağında ise çöldeki gizemli yapılardan biri duruyor. Bu yapı daha çok Sahra’nın Gözü olarak tanınıyor. Ancak Richat Oluşumu olarak adlandırılmaktadır.
Kuzey Afrika’nın batısında yer alan Moritanya’nın Ouadane isimli küçük şehrinde bulunan bu Richat Oluşumu ya da diğer adıyla Sahra’nın Gözü en bilinen jeolojik yapılardan birisidir. Uzaydan dahi görülebilen bu yapıyı benzersiz kılan özelliği oldukça erozyona uğramış 40 kilometre çapında simetrik antiklinallardan oluşan eliptik bir jeolojik yapı olmasıdır. İngilizce olarak dome adı verilen bu yapılar Dünya yüzeyi üzerindeki çukur alanlarda biriken tortulların levhaların birbirine doğru hareket etmesi ile kıvrılarak yükselmesi sonucunda oluşurlar [1]. Ancak Sahra’nın Gözü’nün nasıl oluştuğuna dair tartışmalar hâlâ sürmektedir. Sahra’nın Gözü’nde görülen yüksek derecedeki dairesellikten dolayı başlangıçta bir asteroid çarpması sonucu oluşan bir yapı olduğu düşünülmüştü. Şimdilerde ise belirttiğim gibi oldukça erozyona uğramış ve yüksekçe simetriye sahip bir jeolojik dome yapısı olduğunu düşünüyorlar. Çünkü eğer bu yapı bir asteroid etkisiyle oluşsaydı yüksek-enerjili bir çarpmanın işaretleri olan şoklanmış kuartza ve parçalanmış camlara rastlanması gerekirdi. Diğer taraftan, bir volkanik krateri türü olduğunu düşünen bilim insanları da var.
Sahra Çölü’nün içindeki Sahra’nın Gözü. Image credit: ESA
Astronotlar tarafından dahi görülebilen çölün içinde oluşmuş bu muazzam yapının kuzey batısında Kediet ej Jill Dağı yeri alıyor. Bu dağ Moritanya’nın en yüksek zirvesine sahip, neredeyse 1000 metre. Yüksek oranda Fe₃O₄ yani manyetit içermesiyle bu dağ hafif mavimsi bir renge sahip ve ayrıca bu durum yakınlarda manyetik ölçümleri ve navigasyonları karıştırmaktadır. Kediet ej Jill Dağı’nı yukarıdaki fotoğrafta Sahra’nın Gözü’nün yanında görebilirsiniz.
Landsat uydu görüntüsünde artırılmış renkler ile görüntülenen Sahra’nın Gözü. Image credit: NASA/JPL/NIMA
Bu yukarıdaki Landsat uydu görüntüsünde renkler belirli jeolojik özellikleri vurgulamak için harmanlama yöntemi ile artırılmıştır. Kayatabanı kahverengi, kum sarısı ve beyaz renklerdedir. Akıntı kanallarındaki örtü yeşil renkte ve tuz tortuları veya buharlaşması mavi-beyaz renklerdedir.
Avrupa Uzay Ajansı’nın hazırladığı bu videoda daha fazla bilgiye ulaşabilirsiniz,
Ayrıca Google Map üzerinden tam olarak nerede olduğunu görebilirsiniz,
Gökhan Atmaca, MSc.
Takip: twitter.com/kuarkatmaca
İletişim: facebook.com/anadoluca
Referanslar:
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Antiklinal
- https://en.wikipedia.org/wiki/Dome_(geology)
- https://en.wikipedia.org/wiki/Richat_Structure
- http://space.gizmodo.com/the-eye-of-the-sahara-is-an-enigmatic-desert-landmark-1607604961
