Daha önce keşifleri açıklanan ve onaylanan dört yeni süper ağır element periyodik tabloda 113, 115, 117 ve 118 elementi olarak yerlerini almışlardı. Dün yapılan duyuruda ise Uluslararası Saf ve Uygulamalı Kimya Derneği (İng. IUPAC) keşfi yapanları da davet ettiği bir toplantı ile söz konusu bu elementlerin isimlerini belirledi. Buna göre,
113 elementi için adı Nihonium (Nihonyum) ve sembolü Nh oldu,
115 elementi için adı Moscovium (Moskovyum) ve sembolü Mc oldu,
117 elementi için adı Tennesine (Tennesin) ve sembolü Ts oldu ve son olarak,
118 elementi için adı Oganesson ve sembolü Og oldu.
Söylemem gerekir ki, bu elementlerin olası Türkçe adlandırmalarını verdim. Belki de Türkçe adlandırılma yapılırken bu elementlere neden bu adlarını verildiğini bilmek yararlı olacaktır.
Görünen o ki, IUPAC yeni elementlere isim verilmesinde bir prosedür izliyor. Buna göre yeni keşfedilen elementler şunlar göz önünde bulundurularak isim alıyorlar,
a) Mitolojik bir kavram veya karakter (astronomik cisimlerde olduğu gibi)
b) Bir mineral veya benzeri madde
c) Bir yer veya coğrafik bölge
d) Bir element özelliği veya
e) Bir bilim insanı.
Tüm elementlerin isimleri genellikle tarihsel ve kimyasal uyumu sürdürmek ve yansıtmak amacıyla bir eke sahip olur. Bu da 1-16 grupları arasındaki elementler için genellikle -yum (İng.-ium), 17. grup elementleri için -ine ve 18. grup elementleri için -on ekleri kullanılır.
Atom sayısı 113 olan element için Japonya’daki RIKEN Nishina Hızlandırıcı Temelli Bilim Merkezi’nden keşfi yapan bilim insanları nihonyum ismi ve Nh sembolünü önerdiler. Nihon Japonca’da Japon söylevinin iki yolundan biridir ve tam olarak anlamı da “Güneş’in Yükseldiği Kara” şeklindedir. Bu isim elementin keşfedildiği ülke ile doğrudan bir bağlantı kurmak için öne sürülmüştür. Aynı zamanda 113 elementi bir Asya ülkesinde keşfedilen ilk elementtir.
Atom sayısı 115 olan element için Mc sembolü ile moskovyum ismi, atom sayısı 117 olan element için ise Ts sembolü ile tennesine ismi önerildi. Bu isimler ise keşfi yapanların ülkelerindeki (Rusya ve ABD) geleneği onurlandıran bir yer veya coğrafik bir bölgeyi işaret etmektedir. Moskovyum Moskova bölgesini tanıtırken Tennesine de ABD’deki Oak Ridge Ulusal Laboratuvarı’nı içeren Tennessee bölgesinin katkısını tanıtmaktadır.
Bir diğer element olan 118 elementi ise Rusya’daki Nükleer Araştırma Katılım Enstitüsü ve ABD’deki Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvarı’ndaki araştırmacıların işbirliği ile keşfedilmişti. Her iki araştırma grubu da Og sembolü ile Oganesson ismini öne sürdüler. Çünü transactinoid element araştırmalarına olan öncü katkılarından dolayı Profesör Yuri Oganessian’ı bir elemente ismini vererek onurlandırmak istediler.
IUPAC’ın web sitesindeki duyuruya şu adresten ulaşabilirsiniz:
http://iupac.org/elements.html
Bu dört ağır elementin onaylanması ile ilgili Ocak ayında yayınladığımız yazıya da şuradan ulaşabilirsiniz:
http://www.kuark.org/2016/01/4-yeni-element-onaylandi/
Gökhan Atmaca, MSc.
Takip: twitter.com/kuarkatmaca
İletişim: facebook.com/anadoluca
