Mars yüzeyinde suyun varlığını “Marslı” filmi öncesine denk getirilen bir duyuru ile teyit etmiştik. Bugün NASA’nın web sitesinden yapılan bir duyuruya göre Mars atmosferinde oksijen tespit edilmiş. Ancak, Mars’ta su meselesinin aksine Mars’ta oksijenin bulunması tam olarak ilk değil. 1970’li yıllarda Mars’a gönderilen Viking ve Mariner misyonları ile Mars atmosferinde daha önce oksijen olduğu tespit edilmişti. Bu defa Mars‘ta oksijeni tespit etmek için o kadar uzağa gitmedik, NASA ve Alman Aerouzay Merkezi’nin ortak bir projesi sayesinde Dünya atmosferinden nispeten çıkmaya gerek kalmadan gerekli gözlem ve ölçümler yapılabildi. NASA’nın Kızılötesi Astronomi İçin Stratosferik Gözlemevi (SOFIA) adını taşıyan 100 inç’lik çapa sahip bir teleskop ile uçan Boeing 747’nin üzerinde bu gözlemin yapılması ise eminim bir çoğunuz için ilginç gelecektir. Yer ve uzay temelli gözlem araçlarının yanı sıra modifiye edilmiş hareketli uçaklar ile de elbette ki gözlem yapabilmek mümkün. Böyle bir uçak teleskobu atmosferin yeterince üzerine çıkartabilirse gözlemler de atmosferimizin olumsuz etkilerin arındırılmış bir şekilde yapılabilir. Yani bu yöntem atmosferden kaynaklanan ne bir ışık kırılması ne de insan kaynaklı ışık kirliliği gibi problemler olmadan daha verimli bir çalışma olanağı sunuyor. Her ne kadar uzay teleskopları kadar iyi sonuçlara veremese de bazı avantajlar sağladığı bir gerçek.
SOFIA. Üzerinde taşıdığı 2.5 metre çapındaki teleskop atmosferin oluşturduğu dezavantajlardan arınarak yerden 15 bin metre yukarıda araştırmacıların istediği gözlemleri yapma olanağına sahip.
Credit: NASA Photo / Carla Thomas
Her neyse SOFIA kullanılarak araştırmacılar ilk gözlemleri onaylayarak Mars atmosferinde oksijenin var olduğunu buldular. İlginç olanı ise oksijenin beklenenin yarısı kadar olmasıydı. Astronomy&Astrophysics dergisinde yayınlanan araştırmada bunun Mars atmosferinde yaşanan doğal değişimlerden kaynaklanabileceği belirtilmiş olsa da yeni gözlemler yapılana kadar bundan emin olamayız.
Son verilerin ışığında Mars’ın çok da kalın olmayan atmosferi yüzde 95 karbondioksit ve sadece yüzde 0.13 oksijenden oluştuğu düşünülüyor. Oysa atmosferimiz yüzde 78’i azot ve yüzde 21’i oksijenden oluşmakta.
Neredeyse 40 yıl sonra gerçekleşen bu gözlem Mars atmosferinin en üst katmanlarında oksijen atomlarının var olduğunu hatırlatmış oldu. Zira miktar oldukça küçük.
Gökhan Atmaca, MSc.
Takip: twitter.com/kuarkatmaca
İletişim: facebook.com/anadoluca
Referanslar:
NASA
Popular Science
