Son on yıl içerisinde neredeyse 2000 ötegezegenin keşfi gerçekleşti. Ötegezegenler Güneş Sistemi dışında başka bir yıldızın yörüngesinde dolanan gezegenler olarak tanımlanmaktadır ve bu 2000 ötegezegenin dışında da 5000’den fazla aday ötegezegen onaylanmayı bekliyor. Bu egzotik olarak tanımlanan ötegezegenlerin çoğu “sıcak jüpiterler” olarak sınıflandırılmaktadır. Jüpiter gibi dev gaz gezegenleri olan bu ötegezegenler Jüpiter‘den de oldukça sıcaktır. Çünkü yörüngeleri kendi yıldızlarına oldukça yakın olabiliyor. İşte bu sıcak jüpiterlerden biri olan HD 80606b’ye ait NASA’nın Spitzer Teleskobu’nun gözlemleri sıcak jüpiterlerin göç gizemi hakkında yeni ipuçları veriyor. Dünya’dan 190 ışık yılı uzaklıktaki bu ötegezegen alışılmadık yörüngesiyle bir kuyrukluyıldızı andırıyor. Gezegen yıldızına çok yaklaşıyor ve ardından yıldızından çok uzağa savruluyor ve 111 günde bir tekrar yıldızına alışmadığımız bir şekilde yaklaşıyor. Gezegenin bir tarafının bu aşırı yakınlaşma sırasında diğer tarafından çarpıcı bir şekilde daha sıcak olduğu düşünülmektedir. Aslında, gezegen yıldızına en yakın konuma geldiğinde, yıldıza bakan kısmı hızlıca 1100 santigrat dereceye kadar yükseliyor. Bu durumda, gezegenin atmosferi bir kimyasal reaksiyon kazanına dönüşüyor ve rüzgarlar şiddetli bir kasırganın ötesinde hızlanıyor.
Astronomlar HD 80606b’nin kendi yıldızından olan çok uzak bir konumdan kendi yıldızına aşırı derecede yaklaşan yörüngesini sıcak jüpiterlerin göçü olarak tanımlıyorlar. Güneş Sistemimizi düşündüğümüzde büyük kütleli dev gezegenlerin yörüngesi Güneş’ten oldukça uzak bir konumda ve bu nedenle de bu gezegenler oldukça soğuktur. Dolayısıyla sıcak Jüpiterlerin varlığı bizler için büyük bir gizem barındırmaktadır. Böylesine büyük kütleli dev bir gezegen nasıl oluyor da kendi yıldızına bu kadar yakın bir yörüngeye sahip? Aslında böylesine yakın bir yörüngeye sahip dev bir gezegen nasıl oluşmuş olabilir?
Sıcak Jüpiter oluşum teorilerinden biri uzak yörüngelerdeki gaz devlerinin yakın yıldızlardan veya gezegenlerden kaynaklanan kütleçekimsel etkilerin bu gezegenleri daha yakın yörüngelere itelediğinde sıcak Jüpiter haline geldiklerini ele alıyor. Yüz milyonlarca yıllık bir döngü içinde eksantrik yörüngelerde dönen gezegenlerin dairesel yörüngelere zamanla yerleştiği düşünülüyor.
Spitzer Uzay Teleskobu’nun 85 saati bulan uzun gözlem zamanı sayesinde bu sıcak Jüpiter sınıfı ötegezegenin en soğuk ve en sıcak olduğu zamana dair daha fazla veriye sahip olduk. Bu veriler de bize gezegenin hızla nasıl ısındığı, soğuduğu ve döndüğü hakkında daha fazla fikir verdi.
HD 80606b’ye ait bu gözlemler sonucu elde edilen veriler NASA tarafından bir video ile özetlendi. Biz de Kuark Bilim Topluluğu olarak bu videoyu gökyüzü meraklıları için Türkçeleştirdik. Bu videoyu aşağıdaki youtube bağlantısından izleyebilirsiniz,
Yeni gözlemler, yeni araştırmalar bu sıcak jüpiterlerin “gizemli göçü” hakkında yeni ilerlemelere gebe olacak gibi görünüyor.
Gökhan Atmaca, MSc.
Takip: twitter.com/kuarkatmaca
İletişim: facebook.com/anadoluca
Kaynak:
NASA
