NASA’nın Yeni Ufuklar (New Horizons) uzay aracının bugün gün içerisinde Plüton’a olan en yakın geçişini yapması bekleniyor. Yıllardır beklenen bu varış noktasına varmadan bile birçok keşif aslında yapılmış oldu. Örneğin Plüton’un kutup buz tabakasına sahip olduğunu keşfettik. Ancak şaşırtıcı bir gerçekle de karşılaştık. Yeni Ufuklar uzay aracı bize gösterdi ki bu cüce gezegen Plüton gezegeni sandığımızdan biraz daha büyük. Büyüklük konusundaki bu yeni bilgi akıllara Plüton’un cüce gezegeni olarak sınıflandırılmasında bir değişiklik olacağı yönünde soru işareti getirse de durumunda şimdilik bir değişiklik olmayacak. Çünkü cüce gezegen ya da gezegen sınıflandırmasında başka ölçütler de var.
Şu an yabancı popüler bilim sitelerine bir göz atsanız Yeni Ufuklar uzay aracının gün içerisinde Plüton’a olan en yakın noktadan geçişini yapacak olması vesilesiyle “dünya kadar bilgi”yi paylaşmış durumdalar. Ben de bu yazı içerisinde bu bilgilerin bir kısmını ya da bir özetine yer vereceğim. Sanırım gelecek yazı, Plüton’a ait elde edebileceğimiz en yakın görüntü ve bu en yakın geçiş sırasında elde edilen ilk bilgiler hakkında olacak. Bundan sonra Plüton’u bir daha nerden göreceğiz! Evet, ciddi söylüyorum. Bu uzay misyonu için ilk imzalar 90’lı yıllarda atıldı, uzay aracı tasarlandı ve geliştirildi derken 2006 yılında uzaya fırlattık ve yolculuk başladı. Tam olarak 3462 gün sonra Plüton’a varmış olacak. Şimdiye kadar bildiğim yeni bir uzay misyonu yok, olabilir de. Ama bu en az bir 20 yıla işaret eder. Dolayısıyla, bugün bu geçişe tanık olanlardan bazıları olası bir sonraki geçişi göremeyebilirler. Belki de bu uzay misyonundan elde edilen veriler sonraki projelerin finansman yönünden anlamlı olmayacağına da işaret edebilir. Sonuç olarak, bu keşif yolculuğuna gösterilen ilgi tarihi açıdan da önemli. Elde edeceğimiz bilgi kırıntıları içinde yaşadığımız Güneş Sistemi’ne ait çizdiğimiz resimde önemli bir yeri tamamlayacak.
Artık, Plüton’un kutup buz katmanına sahip olduğunun onaylandığını söyleyebiliriz. Daha önce hakkında ileri sürülen fikirlerin olduğu bu konu gelen görüntülerin ışığında netleşmiş oldu. Elbette bir kimyasal analiz yapılmadan içeriğini bilmek mümkün değil ama bu buz katmanının donmuş metan veya azottan oluşabileceği düşünülüyor. Hatta ikisinin de karışımı olabilir.
Plüton geçmişte düşündüğümüzden bir parça daha büyük. Düşünün ki, Yeni Ufuklar Plüton’a yaklaşana kadar bizim için sadece çok uzaklardan gelen bir ışıktı ve çap ölçümlerinin “bulanıklığından” anlıyorduk ki, bu cüce gezegen bir atmosfere sahipti. Bilim insanları önceki tahminlerinde çapın 2300 ila 2400 km arasında olacağını öngörüyorlardı. Şimdi, Yeni Ufuklar ekibi cüce gezegenin 2370 km çapa sahip olduğunu hesapladılar. Bu ufak artış ise Plüton’un atmosferinin beklendiğinden daha sığ olduğu anlamına gelir. Sonuç olarak, bilim insanları Plüton’un buzlu ve kayalık iç yapısına ait modellerini geliştirmeleri gerekiyor.
Bir bulgu daha var ki bu da Yeni Ufuklar uzay aracının beş gün önce yani Plüton’dan 5.63 milyon kilometre uzakta iken iyonize olmuş azot akışını tespit etmesidir. Bu keşif şuna işaret ediyor, Plüton’un ince atmosferi beklendiğinden daha hızlı bir şekilde kayboluyor!
Bu arada 14 Temmuz tarihi geçiş öncesi son fotoğraf Plüton’a 2.3 milyon kilometre kala elde edildi ve aşağıdaki gibi paylaşıyorum.
Plüton’un en büyük uydusu Charon hakkında da bazı yeni bilgiler edindik ama bunları başka bir yazıda değerlendirelim. Ben bu yazıyı tamamlarken Yeni Ufuklar uzay aracının Plüton’un yüzeyinden 12500 kilometre uzağından geçmesine tam 657 bin 334 kilometre kalmıştı. Yarın bu tarihi ana beraber tanıklık etmek üzere…
(14 Temmuz gün içi güncelleme). Bugün Yeni Ufuklar misyonunun web sayfasında yeni bir fotoğraf daha paylaşıldı. Plüton’un ve uydusu Charon’un güncel çap bilgilerine göre büyüklük olarak Dünya ile kıyaslaması yapılmış:
Plüton’un çapı Dünya’nın %18.5 ve Charon ise Dünya’nın % 9.5’una karşılık geliyor.
En yakın geçiş ile ilgili canlı yayın bağlantı adresi: http://www.kuark.org/2015/07/yeni-ufuklarin-pluton-ucusu-canli-izle/
Gökhan Atmaca, Bilim Uzmanı (MSc.)
Takip: twitter.com/kuarkatmaca
İletişim: facebook.com/anadoluca
Kaynaklar:
http://www.popsci.com/new-horizons-spacecraft-discovers-polar-cap-pluto-and-more?src=SOC&dom=tw
http://pluto.jhuapl.edu/News-Center/News-Article.php?page=20150713
http://pluto.jhuapl.edu/News-Center/News-Article.php?page=20150712-3
