Birkaç ay kadar önce, NASA’nın MAVEN uzay aracı Mars üzerinde ultraviyole bir aurora yani kutup ışığının varlığını tespit etmişti. Avrupa’nın Mars Express uydusunun 2005 yılında yörüngeden bir kutup ışığını fark etmesine rağmen, bilim insanları Mars yüzeyinden kutup ışıklarının görünüp görünmeyeceğinden emin değillerdi.
Bu konu üzerinde yapılan bazı laboratuvar deneyleri ve modellemelerinden sonra bilim insanları gelecekte kurulması öngörülen Mars kolonileri sakinlerinin dünya dışı kutup ışıklarını Mars yüzeyinden görebilecekleri konusunda oldukça emin gibiler. Hatta bu modellemelere göre Mars’taki kutup ışıkları çoğunlukla mavi renkte olacak. Kırmızı ve yeşil renkler de beraberinde eşlik edecek.
Dünya üzerinde, kutup ışıkları Güneş’ten gelen parçacıkların atmosferdeki gaz atomları ile çarpışarak oluşurlar. Bu parçacıklar oksijen ve azot moleküllerine çarptıkça, renkleri oluşturan enerji açığa çıkar. Bu sürecin bir benzerinin de Mars’ta gerçekleşmesi beklenir. Mars’ın atmosferi yüksek oranda iyonize olmuş azot içermektedir. Güneş’ten gelen parçacıklar bu iyonize olmuş azot moleküllerine vurduğunda oldukça mavimsi-mor renkli kutup ışıkları ortaya çıkar.
Her gezegenin manyetik alanı kutup ışıkların oluştuğu yeri belirler. Çünkü manyetik alan Güneş’ten gelen yüklü parçacıkları çeker. Dünya üzerinde kutup ışıklarının kutup bölgelerine yakın bir şekilde yoğunlaşması ile manyetik alanın buralarda güçlü olmasının arasında bir bağıntı vardır. Mars gezegeni de bizim gezegenimize benzer küresel bir manyetik alana bir zamanlar sahip olduysa da bu zamanla değişmiştir. Şimdi, geriye kalan küçük manyetik sıcak noktalardır. Bunlara kabuk manyetik anomalileri deniliyor ve genellikle gezegenin güney yarım küresinde bulunurlar. Dolayısıyla Mars kutup ışıklarının yoğunlaştığı yerler de çoğunlukla gezegenin güney yarım küresinde yer almaktadır.
Bilim insanları Planeterrella adını verdikleri bir kutup ışığı simülatörü geliştirdiler ve bu öngörüler bu simülatörden sağlanıyor. Aşağıdaki görselde bir manyetik alanı simüle etmek için manyetize edilmiş bir minyatür küre göreceksiniz. Bilim insanları bu küredeki elektronlara “ateş ediyor” ve böylece manyetik alanın, elektronların ve bunları çevreleyen atmosferin nasıl etkileştiğini görecekler. Bunların tamamı uzay koşullarını simüle etmek için bir vakum odası içinde yer alıyor. Bu özel deney için, bilim insanları Mars atmosferine benzetmek için vakum odasını karbondioksitle doldurdular.
Ayrıca örnek bir de video buldum bu manyetize olmuş küre hakkında,
Planeterrella kutup ışıklarının Mars üzerinde nerede oluşacaklarını tam olarak göstermese de kutup ışıklarının nasıl görüneceği konusunda fikir verebilir gibi görünüyor.
Gökhan Atmaca, Bilim Uzmanı (MSc.)
Takip: twitter.com/kuarkatmaca
İletişim: facebook.com/anadoluca
Kaynak:
Sarah Fecht, Here’s How Auroras Probably Look On Mars, Popular Science, Haziran 2015
Image credit of blue aurora: NASA/JPL-Caltech/MSSS and CSW/DB