Bu yazımızda yurt dışında dondurma baş ağrısı ya da beyin donması olarak adlandırılan olayın iç yüzünü bilim insanlarının yaptığı çalışmalara göre açıklamaya çalışacağız.
Hemen hemen herkes buz gibi soğuk bir dondurma yemekten hoşlanır değil mi? Sıcak yaz günlerinde serinlemek için soğuk içecekler de sıklıkla kullanılır. Ancak bir sorun var. Dondurma baş ağrısı. Bu sorun aynı zamanda beyin donması olarak da bilinir. Neden bir şeyleri hızlıca yediğimizde veya içtiğimizde alnımızda keskin bir acı/ağrı oluşur? Bilim insanlarının bu soruya yani beyin donmasının nasıl oluştuğuna dair bir cevabı var. Ağzımızın üst kısmındaki kan damarları dondurma gibi soğuk bir şeye maruz kaldığında bu damarlar daralır. Sadece birkaç saniye sonra, bu damarlar olağan haline gelmek için genişler. Bir teoriye göre, bu hızlı daralma ve genişleme ağzımızın üst kısmı üzerinde bulunan acı reseptörlerini tetikler. Bu reseptörler trigeminal siniri aracılığıyla beyin ile iletişim kurarlar. Buradaki trigeminal siniri bizim burnumuzu, çenemizi, yanak ve alnımızı örümcek ağı gibi saran bir yüz siniridir. Bu sinirler beynin neden alnımızda ağrı algıladığını açıklayabilir. Başka bir teori ise beynin sıcaklıktaki ani düşmeye karşı bir iç savunma mekanizmasına sahip olduğunu savunuyor. Beyin gözlerimizin hemen arkasındaki iç serebral arter boyunca kan akışını artırarak kendisini sıcak tutuyor. Yeni bir araştırmada bilim insanları bir pipetle soğuk su yudumlayan insanların başındaki kan akışını inceledi. İç serebral arter genişlediğinde, deneye katılanlar alınlarında tanıdık bir ağrı hissettiler. Ama arter rahatladığında ise ağrı kayboldu. Beyin donması genellikle birkaç saniye sonra ortadan kaybolur ve bir ya da iki dakikadan fazla sürdüğü nadir görülür. Ancak bundan kaçınmanın yolları vardır. Örneğin ağzınızın üst kısmına dilinizle baskı yaparak kan damarlarınızın daha hızlı ısınmasına yardım edebilirsiniz. Böylece dondurma baş ağrısının süresini kısaltmış olursunuz. Tabii bu soğuk yiyecek ya da içecekleri yavaş tüketmek de beyin donmasını engellemeye yardımcı olur.
Scientific American editörü Ferris Jabr’ın youtube’da yayınladığı videosundan yararlanarak hazırladığım bu metnin ardından videoyu da izlemenizi öneririm.
Gökhan Atmaca, MSc.
Takip: twitter.com/kuarkatmaca
İletişim: facebook.com/anadoluca
Image: Scientific American