Hepimizin korkulu rüyalarından biri de tetanos olmaktır. En azından birkaçımızın böyle düşündüğünü umuyorum. Boşuna söylememiş Nazım Hikmet bu satırlar korkmakta fayda var. Bu hastalığın sebebi barsak normal flora elemanlarımızdan biri olan Clostridium genusunun türlerinden Clostridium tetani isimli resimde gördüğünüz üzere raket şekilli bir bakteridir.
Evet yanlış okumadınız Clostridium normal flora elemanıdır ve barsakta hazımı kolaylaştırır ancak barsak dışına çıktığı andan itibaren çirkefleşen bir karaktere sahiptir. Ne zaman vücutta herhangi bir nedenden dolayı yara açılır ve bu eleman nöronlarımıza ulaşırsa tetanos dediğimiz kas spazmlarına yol açar. Hastalığın diğer bir ismi de “lock- jaw”dır çünkü ilk belirtisi çenenin kilitlenmesidir daha sonra sırtta yay şeklinde bükülme, kollarda ve bacaklarda kasılmalar birbirini izler.
(Sir Charles Bell – 1809 tarafından yapılmış tetanoslu hasta resmi)
Clostridium tetani anaerob bakteridir. Bu raket şeklindeki sporlarıyla aerob koşullara dayanabiliyor. Tetanos hastalığını bakterinin direkt olarak kendisi yapmaz salgıladığı toksinler neden olur. Salgılanan toksin motor sinir ucuna bağlanır ve nörotransmitter madde salınımını engeller. Bu konuyu birazcık açalım. Toksin presinaptik nöronun inhibitor salınımını engellediği için post sinaptik nörondan sürekli olarak ACh (asetilkolin) salınımı gerçekleşir. Bu durumda kas sürekli bir uyarı alarak kasılır bu kasılma spastik paralize adı verilen devamlı ve kendiliğinden gelişen kasılmaların oluşumuna yol açar. Kasılmalar ağrılıdır, %10-70 arasında ölüm oluşturabilir. Ölüm sebebi solunumun durmasındandır. Kaslar kasıldığı için nefes verilir fakat tekrar alınamaz.
Bugün için solunum durmasını engelleyen suni solunum cihazları vardır. Tedavi sırasında antitoksin uygulanır bunun yanında antibiyotik ve kas gevşeticisi de verilir. Aşısı olan bir bakteri olduğu için korunmamızda mümkündür. Özellikle hamile bayanlar doğumdan önce mutlaka tetanos aşısını yenilemeli çünkü doğum bu, ne zaman nasıl olacağı belli olmayabilir.
Kevser Yetimoğlu
Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Bölümü
Kuark Bilim Topluluğu Popüler Bilim Yayın Grubu
Kaynaklar:
