1986 yılında Rusya’nın güneyinde Çernobil nükleer santralinde, santralin kaldıramayacağı deneyler sırasında oluşan bir kazanın sonucunda çevreye nükleer radyasyon yayıldı. O günden bu yana radyasyon kirliliğinin doğaya etkileri bilim insanlarınca izleniyor. Nükleer radyasyondan en çok etkilenen alanların bu radyasyon kirliliğini üzerlerinden atmaları ise ne yazık ki çok uzun süre alacak. Buna rağmen bir şekilde Çernobil’de yaban hayat devam ediyor. Bilim insanlarının bir kısmı bunun nasıl olduğunu anlamaya çalışıyor. Bu çalışmaların bazıları da ilginç sonuçlar verebiliyor. Son yapılan çalışmalarda radyasyonun etkilediği alanlarda kalan yaprakların radyasyondan etkilenmeyen alanlardaki yapraklara göre daha yavaş çürüdükleri ortaya çıktı.
Çernobil reaktörünün çevresindeki alanda bugün kurt, geyik, vaşak gibi türler yaşıyor. Fotoğraf: Guillaume Herbaut
Yaprak çöpü ve diğer orman birikintisinin Çernobil’in en çok etkilenen alanların etrafında hızlı bir şekilde çürümediği bulundu. Bilim insanları bu olgu üzerine çalışmaya yola çıktıklarında, onlar 1986 yılındaki nükleer kazadan sonra geçmek bilmeyen radyasyonun mantar ve diğer mikropların büyümesini engellediklerini buldular. Bu durumda en çok radyasyonla kirlenen bölgelerde yaprakların mantar ve diğer mikroplardan daha az etkilendiği düşünülüyor.
Oecologia adlı dergide bu ay yayınlanan bir çalışmanın sonuçları Smithsonian dergisinde şu şekilde tanımlanıyor:
“Radyasyonun olmadığı alanlarda, yaprakların yüzde 70’i ila yüzde 90’ı bir yıl sonra yok oldu. Fakat daha fazla radyasyonun mevcut olduğu yerlerde, yapraklar orjinal ağırlıklarının yüzde 60’ını korudular. Araştırmacılar çok farklı konumlarda yerleştirdikleri çok sayıda araç çantası ile nem, sıcaklık, orman ve toprak tipi gibi dış faktörlerin istatistiksel kontrolünü yaparak bu verilere ulaştılar. Bunların yanında yaprakların çürümesine etki eden radyasyon seviyesinden de emin olmak istiyorlardı.”
Bu garip sonuçlardan biri, Çernobil’in en çok radyasyonla kirlenmiş alanlarındaki yaprak çöpünün hiç radyasyon kirliliğinin olmadığı alanlardan 2-3 kat kadar kalın olmasıdır. Smithsonian dergisi bunun ormandaki ağaçların sağlığı için ne anlama geldiğini öğrenmek amacıyla Çernobil’in ormanlarına göz attılar. Bu araştırmaların devamında Çernobil’in yaban hayatının genel durumunun nasıl olduğuna dair çok sayıda döküman, kitap ve makaleler yayınlandı. Bunlardan biri de Wired sitesinde yayınlanan 2011 tarihli “Çernobil Vahşi Krallık veya Radyoaktif Bir Çıkmaz Mı?” isimli makaledir. Çok sayıda fotoğrafın olduğu makaleyi incelemenizi tavsiye ederim. Bu makalede göreceksiniz ki, bilim insanları arasında Çernobil toprağındaki radyoaktif izotoplara maruz kalan yaban hayatının tam olarak nasıl devam ettiğine dair ciddi bir tartışma var.
Gökhan Atmaca, MSc. twitter.com/kuarkatmaca | facebook.com/anadoluca
Kaynak:
Francie Diep, Leaves In Chernobyl Area Are Decaying Unusually Slowly, Popular Science Mart2014.
Manşet fotoğrafı: T.A.Mousseau & A.P. Møller
