Son birkaç haftadır Herkül kar fırtınası ile aşırı soğukların Amerika Birleşik Devletleri’ni, Kanada’yı etkilemesi nadir olarak görülen ve bilinen bir doğa olayı olan cryoseism etkisini ortaya çıkardı. Buz depremleri olarak adlandırılan bu doğa olayı özellikle Kanada’da 24 Aralık 2013 tarihinden beri sık bir şekilde meydana gelmektedir. Özellikle Toronto’da meydana gelen patlamalar nedeniyle o bölgede yaşayan insanların korkulu anlar yaşadığı bildiriliyor. Sıcaklıkların ani bir şekilde düşmesiyle yeraltındaki suyun donmasıyla toprak veya kayalar genleşerek çevrelerine stres denilen bir çeşit baskı oluşturmakta ve bu baskının sonucunda bazı patlamalar meydana gelmekte.
Bu yazımızda buz depremlerini kısaca ele alacağız.
Cryoseism bir buz depremi veya don depremi olarak da bilinir ve su veya buz ile doymuş toprak ya da kayanın donması ile meydana gelen ani çatlamalar sonucu meydana gelebilir. Su yer altına aktıkça, eninde sonunda donmaya başlar ve daha soğuk sıcaklıklar altında genişler, bu genişlemede suyun donduğu kısımların çevresinde stresler oluşturur. Bu stres sonunda bir patlamayla sonuçlanır ve ortam rahatlar. İşte bu sırada da buz depremi dediğimiz cryoseism oluşur.
Başka bir buz depremi türü de ani buzul hareketleri sonucunda oluşan bir tektonik olmayan sismik olaya denir. Bu ani buzul hareketleri eriyen yüzey buzundan kaynaklı bir buzul altını kaplayan su havuzundan dolayı oluşabilir. Bu sıvının hidrolik basıncı buzulların aniden konumunu kaydırabilecek bir etkiye sahip olabilir, tıpkı bir yağlayıcı gibi davranarak. Bu tür buz depremleri çok kısa veya en fazla birkaç dakika kadar sürebilir.
İlk olarak buz depremlerinin 1818 yılında tanımlandığı biliniyor. Bu tür olaylar Amerika Birleşik Devletleri’nde Michigan, Ohio, New York, Vermont gibi eyaletlerinde, Kanada’da ise Ontario, Quebec gibi bölgelerinde görülebiliyor. Ayrıca Alaska, Grönland, İzlanda gibi Dünya’nın diğer bölgelerinde de buzullarla ilgili buz depremlerinin gerçekleştiği tespit edilmiş.
Gökhan Atmaca, MSc. twitter.com/kuarkatmaca
Kaynaklar:
