Son günlerde, bir ötegezegenin yüzeyine yağan cam yağmurları hakkında yayınladığımız bir haberi okumuş olabilirsiniz. Dünyamız gibi mavi bir gezegen olan bu öte gezegen, Dünyamız kadar yaşanılır bir gezegen değildi. Bu haberi hatırladığımızda, özellikle cam yağmurlarını düşününce, gezegenimizin hava durumu hakkında şikayet etmeye hiç de hakkımızın olmadığını hatta şükretmek gerektiğini düşünebiliriz. Ancak bu ötegezegenin yanı sıra tüm evrende yaşam için başka daha kötü yerler de var; cam yağmurları dışında başka başka problemler… Bu yazıda NASA, Kepler Misyonu gökbilimcileri ve bir grup fizikçinin yardımıyla cam yağmurları yağan gezegen dışında yaşamın en elverişsiz olduğu 9 gezegeni daha ele alacağız. Dünya dışında başka yerlerde belki yaşam vardır, olabilir ama bu yerlerde yaşamın olması tam anlamıyla korkunç olurdu.
Venüs
Venüs, yörüngesel duruma göre Dünya’ya olan 24 ve 162 milyon millik uzaklığıyla çok yakındır ve Dünya ile neredeyse aynı büyüklüktedir (Dünya’nın %95’i kadardır). 20. yüzyıla kadar bilim insanları Venüs’ün yaşama ev sahipliği yapabileceğini düşünüyorlardı. Gerçekte, Venüs Dante’nin cehennemi ile uyumlu koşullara sahiptir. Bu gezegen Güneş Sistemi’ndeki herhangi bir gezegenden daha fazla volkana sahiptir ve bu gezegenin yüzeyinin çoğu lavlarla kaplıdır. Yüzey basıncı yarım millik bir suyun altındaki basınçtan daha fazladır (bu da yaklaşık olarak en derin dalışın üç katına denk geliyor) ve gezegenin sıcaklığı ise ortalama olarak 730 Kelvin’den daha fazladır. Bu sıcaklıkta kurşunu bile eritebilirsiniz. Tüm bunların üzerine, gezegen kalın bir sülfürik asit bulutu ile çevrili ve atmosferinde ise %96 oranında karbondioksit var. Tüm bu lavların yanında bunlar, üstüne üstlük durumu çetrefilli kılıyor…
Credit: NSSDC/GSFC/NASA
Venüs’teki bu koşullar kontrolden çıkmış bir sera gazı etkisinin doğrudan sonucu olarak öne sürülmektedir. Atmosferdeki bu karbondioksit oranına bakınca kendi kendini kontrol eden karbon döngüsünün kontrol dışı olduğu kolayca anlaşılıyor. Milyarlarca yıl önce, bilim insanları Venüs’teki sıcaklıkların suyun buharlaşacağı kadar yükseldiğine inanıyorlar. Su buharı bir sera gazıdır ve çok daha fazla su buharlaştı, böylece gezegen daha sıcak oldu. Belirli bir eşik kırıldığında da, sera gazı etkisindeki kendi kendini düzenleme sisteminde o “kontrolden çıkma” olayı meydana geldi. Bu sonuç günümüzdeki Venüs’te gördüğümüz yaşam için korkunç koşulları oluşturdu.
COROT-7b
Credit: ESO/L. Calçada
COROT-7b’de yağmurlar yağdığında, kaya yağmurları şeklinde olur. Evrende yaşam için işler daha da kötüleşiyor… COROT-7b, Dünya’dan 489 ışık yılı uzaklıkta ve 1.5 kez daha büyük. Bu ötegezegenin sıcaklığı 2800 Kelvin (4580 F) civarında ve yıldızına çok yakın. COROT-7b’de son geçen yıl, 20 Dünya saati kadar sürmüştü ve yüzeyinde muhtemelen volkanlar, lav ve kayalardan oluşan egzotik değişik bir karışım var. Yaşamamak için ideal bir yer.
TrES-2b
Bu gezegen yaklaşık 750 ışık yılı uzaklıktadır ve uğursuz bir gezegen olarak adından söz ettirir. Bugüne kadar keşfedilen en karanlık ötegezegendir, kömürden daha siyahtır ve ışığın yüzde 1’inden daha azını yansıtır. Gökbilimciler bu gezegenin karanlık olup olmadığından tam olarak emin değiller ama böyle karanlık görünmesinin nedeni olarak yansıtıcı bulutların eksikliğini veya atmosferinde ışığı absorbe eden kimyasallara sahip olabileceğini düşünüyorlar. Bu kadar karanlık olması soğuk olduğu anlamına gelmez, aslında çok az da olsa yaydığı ışığa bakarak sıcaklığını söyleyebiliriz (Kara cisim ışıması). Yayılan ışık sıcak bir elektrik sobası gibi hafif bir kırmızı parlaklıkta ve buradan sıcaklığın 1255 Kelvin (1800 F) civarında olduğu tahmin edilmektedir…
Credit: David A. Aguilar (CfA)
WASP-12b
Dünya’dan 1100 ışık yılı uzakta olan WASP-12b yıldızı tarafından yavaş yavaş ayrı bir yere çekilmektedir. Gerçekte, bu gezegeni yumurta biçimli süper sıcak karbon top haline dönüşecek şekilde gel-git kuvvetleri her yıl 200 katrilyon ton oranında gezegenin üst atmosferini sıyırmaktadır. Gezegenbilimci James Lissauer çalkantılı kalkan altındaki bu derinlik hakkında şüpheli, bu Jüpiter büyüklüğündeki gezegen grafitten hatta elmastan yapılmış kayalardan oluşmuş olabilir.
Credit: NASA/ESA/G. Bacon/STScI
Kepler-16b
Soğuk ama çift bir gün batımını izlemek için Satürn büyüklüğündeki bu gaz devi gezegen bizim Güneş Sistemimizden 200 ışık yılı uzaklıktadır. Her 229 günde Kepler-16b iki yıldızın yörüngesine girer. Ama bu Star Wars’daki Tatooine benzeri gezegen, o bilim-kurguya göre daha az yaşama elverişli. -120 Fahrenhayt derecede, yaşam sürdürebilmek için oldukça soğuk ama araştırmacılar geçen yıl yaptıkları bir çalışmada bu gezegenin uydularından birinin Dünya benzeri bir atmosfere sahip olduğunu öne sürmüşlerdi.
Credit: NASA/Ames Research Center/Kepler Mission
Kepler-10b
Eğer siz 560 ışık yılı uzaklıktaki Kepler-10b üzerinde bir gece geçirmek isterseniz, muhtemelen bir yaş daha almış biri olarak uyanırdınız. Çünkü yıldızına çok yakın, her 20 Dünya saati o gezegende bir yıla karşılık geliyor. 2800 Fahrenhayt sıcaklığa sahip bu kayalık gezegen Dünya’dan 1.4 kez daha büyük ve yaklaşık 5 kez daha yoğun. Yüzeyinin de yeterince sıcak erimiş demirden oluşan erimiş lavla kaplı olduğu düşünülmektedir.
Credit: NASA/Kepler Mission/Dana Berry
CFBDSIR2149
2012 yılının sonunda keşfedilen CFBDSIR2149, 100 ışık yılı uzaklıkta olan hüzünlü bir gezegendir. Bu gezegenin hikayesi Plüton’un hikayesinden de hüzünlüdür. İlk olarak adı saf gobbledegook idi. Fakat bilim insanları bu gezegenin bir kahverengi cüce ya da hilekar bir gezegen olduğuna inandılar. Eğer bir kahverengi cüce ise bu gezegenin bir yıldız olması gerekiyordu ama düşük kütlesinden dolayı olamazdı. Bu gezegenin çekirdeği asla nükleer füzyona uygun değildi. Eğer o bir hilekar ya da “ailesiz” gezegense bu onun bir yıldız etrafındaki normal bir gezegen olarak oluştuğu anlamına gelir ve bir şekilde kendi yörüngesinden çıkartıldı ve şimdi de affedici olmayan bir evrende yol almaktadır.
ESO/L. Calçada/P. Delorme/R. Saito/VVV Consortium
Bu durum bu gezegeni tek başına yerleşmek için kötü bir seçim yapmıyor, sıcaklığının da 700 K veya 800 Fahrenayt olduğu tahmin ediliyor.
En azından CFBDSIR2149’un en edebi gezegen olduğu iddia edilebilir. Gezegen kelimesinin Yunanca’dan “planētēs”, dolaşan yıldız anlamına geldiğini de hatırlayalım.
Kepler-7b
Jüpiter ile Kepler-7b’nin büyüklük kıyaslaması. Wikipedia
Strafor gezegeni lakaplı bu gezegen, sıcak bir hidrojen ve helyum topunu andırıyor. Jüpiter’in kütlesinin yarısından daha az kütleye sahip olmasına karşın Jüpiter’den 1.5 kat daha büyüktür. NASA’nın Kepler Misyonu’ndan Michele Johnson gezegenin kör yansıtmasını ve 2800 Fahrenayt derecelik yüzey sıcaklığını bir “disko cehennemi” olarak tanımlıyor.
Kepler-13b
Credit: Spaceart
NASA’da gezegenbilimci James Lissauer’e göre Kepler-13b’de yaşamak bir fırın içinde yürümek gibi olabilir. Diğer “süper-Jüpiterler” gibi Kepler-13b sertlikten, kayalık bir yüzeyden yoksundur. Bunun yerine, gezegenin katmanları sıcak, şiddetle dönen gaz katmanlarından oluşmaktadır. Bu gaz katmanlarının ortalama sıcaklığı 3257 K’dir. Bu da Kepler-13b’yi keşfedilen en sıcak ötegezegenlerden biri haline getirir.
HD 189773b
HD 189773b, Dünya’dan 63 ışık yılı uzaklıkta, güzel ve Dünyabenzeri görünüyor. Ama öyle değil. Yüzeyindeki sıcaklık 1270 Kelvin ve hava durumu cam yağışlı.
Gezegenin mavi rengi gezegenin atmosferindeki mavi ışığı saçan silikat parçacıklarından ileri geldiği düşünülüyor. Gezegenin yüzey sıcaklığı yüzünden, parçacıklar cam oluşturmak için yoğunlaşabilir. Bu cam parçaları gezegenin etrafında saatte 4000 mil hızında bir rüzgarla uçmaktadırlar.
Credit: NASA/ESA/M. Kornmesser
Dünya’nın ılımlı ikliminden çok uzak bir dünya orası şimdi, sadece.
Yeni haber ve yazılarımızda görüşmek üzere.
Gökhan Atmaca, MSc. twitter.com/kuarkatmaca | facebook.com/anadoluca
Kaynak:
http://www.popsci.com/science/gallery/2013-07/worst-places-live-universe
