Bu yıldan (2008) sonra, dünyanın en geniş ve en güçlü parçacık hızlandırıcısı, İsviçre-Geneva yakınlarında Büyük Hadron Çarpıştırıcısı, deneylere başlayacak, protonlar ışık hızına yakın hızlara hızlandırılarak karşılıklı yönlerde dairesel olan çarpıştırıcıda çarpıştırılacak, madde ve enerjinin serpintileri üretilecek.
Bilim insanlarının LHC için büyük beklentileri var: keşfedilmemiş yeni fizik ve teorik parçacıklarını kanıtlarını kaydedebilmek. Bir fizikçi grubu göz önüne alınması gereken yeni bir keşfi açıkladılar: yeni bir boyut. LHC deneyinde, proton çarpışmaları inanılmaz bir an içinde boyut skalalarında araştırmalar için çok güçlü olacak, muhtemelen yeterince küçük bir an içinde yeni bir mini boyut açılabilir.
“LHC sırasında bir ekstra boyut görünürde mümkün olabilir, bu boyut bazı daha karmaşık fizik teorilerinin bir hologramı gerçekten olabilir” dedi York Üniversitesi ve Boston Üniversitesi’nden fizikçi Veronica Sanz. Sanz, çalışmayla ilgili üç fizikçiden biridir.
“Hologram” yoluyla, Sanz ve O’nun meslektaşları, görünür üç boyutlu o düz görüntüye ilgili değiller. Daha doğrusu, parçacık fiziğinin şartları içinde, birbirini etkileyen güçlü sistemlerin hesapları ile ele alınan ekstra boyut, holografi düşleridir, LHC’deki çarpışmalar gibi.
Yale Üniversitesi fizikçisi Adam Martin,”LHC deneyinde, bizim Standart Modelden bu yana bildiğimiz güçlü nükleer kuvvetten farklı çılgınlıkta yeni tür güçlü etkileşimler keşfedilebilir.” dedi.
Dört temel fizik kuvvetlerinden biri güçlü nükleer kuvvettir ve atom parçacıkların birarada tutunmasını gluonların aracılığı ile sağlar. Diğer üç temel kuvvet, elektromanyetik, kütleçekim ve zayıf kuvvetlerdir. Güçlü, zayıf ve elektromanyetik kuvvetler ve onlara maruz kalan parçacıklar, Standart Model gibi geniş kapsamlı bir fizik teorisi tarafından tanımlanır. Anak Standart Model kütleçekim kuvvetini açıklayamamaktadır.
Ama Standart Model tamamlanmadı: Bir parçacık, Higgs Bozonu olarak tanımlanır, henüz keşfedilemedi. Higgs Bozonu, Standart Model’in kayıp parçasıdır. Eğer bulunursa, bilim insanları kütlenin kökeni hakkında birşeyler söyleyebilecekler ve maddenin nasıl olduğuna dair ipuçları elde edilebilecek. Higgs, onlar düşünüyorlar, temel parçacıklara kütleyi kazandırmakta mı sorumlu?
Ama Higgs belki yok veya belki de bulunamadı. Eğer bulunamazsa, Standart Molde hesaplamaları kullanışsız hâle gelecek-sadece Higgs ile ilgili yapılan hesaplamalar. Ama yeni bir fiziksel boyut, eğer sadece bir sanalsa (hayalse), hesaplamalar kolayca yapılabilecek.
Son olarak Yale Üniversitesi Fizikçisi Johannes Hirn sözlerine şunları ekledi: “Bizim bildiklerimizin tümü için, ekstra boyutlar doğanın parçacıkların kütlelerini hesaplama yolu olabilir.”
Bu çalışma 23 Mayıs 2008 tarihinde Journal of High Energy Physics dergisinde online olarak yayınlanmıştır.
Gökhan Atmaca
Kaynak: http://www.physorg.com/news135938428.html
